Παγκόσμια Ημέρα Δωρεάς Οργάνων Σώματος και Μεταμοσχεύσεων

Η Παγκόσμια Ημέρα Δωρεάς Οργάνων Σώματος και Μεταμοσχεύσεων καθιερώθηκε το 2005 από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και γιορτάζεται κάθε Οκτώβριο. Φέτος, όπως και πέρυσι, η μέρα που είναι αφιερωμένη στο θέμα αυτό είναι η 28η του μηνός. Σκοπός είναι να ενημερωθεί καθώς και να ευαισθητοποιηθεί η παγκόσμια κοινή γνώμη για την αξία της δωρεάς οργάνων σώματος που μέσω της μεταμόσχευσης χαρίζουν το πολύτιμο δώρο της ζωής σε πάσχοντες συνανθρώπους μας. Από ένα δότη μπορούν να σωθούν πάνω από 10 ασθενείς που έχουν ανάγκη από καρδιά, πνεύμονες, ήπαρ, νεφρούς, κερατοειδείς, δέρμα ή και οστά.

Η δωρεά οργάνων αποτελεί δείγμα κοινωνικής ευαισθητοποίησης και είναι μια πράξη που μας αφορά όλους. Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν ευεργετηθεί από μια επιτυχημένη μεταμόσχευση και εκατομμύρια ακόμη περιμένουν τη σωτηρία. Το μεγάλο και δυσεπίλυτο πρόβλημα σε παγκόσμιο επίπεδο παραμένει το αυξανόμενο χάσμα μεταξύ των διαθέσιμων οργάνων προς μεταμόσχευση και του αριθμού των ασθενών στις λίστες αναμονής. Μόνο στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 3.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο περιμένοντας το μόσχευμα που θα τους χαρίσει τη ζωή.

Στατιστικά στοιχεία

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων το α΄ τρίμηνο του 2008, η πορεία της μεταμοσχευτικής δραστηριότητας στη χώρα μας σημείωσε αύξηση κατά 56% σε σχέση με το αντίστοιχο περσινό διάστημα. Οι Έλληνες ευαισθητοποιούνται ολοένα και περισσότερο απέναντι στη Δωρεά Ιστών και Οργάνων και αυτό αποτυπώνεται και στα νούμερα. Κατά τη διάρκεια του α΄ τριμήνου του 2008 αξιοποιήθηκε το ιδιαίτερα ικανοποιητικό ποσοστό της τάξης του 64,5% των δυνητικών δοτών. Είναι ενδεικτικό άλλωστε ότι στο αντίστοιχο χρονικό διάστημα το 2007, το ποσοστό αξιοποίησης άγγιζε μόλις το 29,2%.

Παρ’ όλα αυτά η Ελλάδα καταλαμβάνει την τελευταία θέση ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά τον αριθμό των πραγματοποιούμενων μεταμοσχεύσεων από πτωματικούς δότες. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2001 η αναλογία του αριθμού μεταμοσχεύσεων από πτωματικούς δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού στην Ελλάδα ήταν 2.9, τη στιγμή που στην Ισπανία ήταν 32.5, στην Πορτογαλία 20.2, στην Αυστρία 23.7 και στο Βέλγιο 21.6. Παρόμοια στασιμότητα ή ακόμα και κάμψη στον αριθμό των διαθέσιμων οργάνων προς μεταμόσχευση διαπιστώνεται τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως και οφείλεται, κατά κύριο λόγο, σε απροθυμία των συγγενών στο να συναινέσουν στη δωρεά οργάνων προσφιλών τους προσώπων που εχάθησαν. Οι σημαντικότερες αιτίες της απροθυμίας αυτής πρέπει να αναζητηθούν στην ελλιπή και, πολλές φορές, εσφαλμένη ενημέρωση ή παραπληροφόρηση του πληθυσμού, στην έλλειψη εμπιστοσύνης σε φορείς και γιατρούς και στο φόβο για εμπόριο οργάνων και επίσης στις διάφορες προλήψεις και προκαταλήψεις που συνοδεύουν το τέλος της ζωής.

Χρήσιμες πληροφορίες που θα πρέπει να γνωρίζουμε για να αποφύγουμε την παραπληροφόρηση:

Τι σημαίνει μεταμόσχευση;

Η μεταμόσχευση είναι μία ιατρική πράξη κατά την οποία υγιή όργανα, ιστοί ή κύτταρα μεταφέρονται από ένα νεκρό ή ζωντανό δότη σε έναν χρονίως πάσχοντα άνθρωπο με σκοπό την αποκατάσταση της λειτουργίας των οργάνων του. Η μεταμόσχευση, η οποία αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις της ιατρικής του 20ού αιώνα και έχει καθιερωθεί πλέον σήμερα ως μία θεραπευτική πρακτική, επιτρέπει την αποκατάσταση των λειτουργιών του σώματος που είχαν μέχρι εκείνη τη στιγμή χαθεί και σε μερικές περιπτώσεις είχαν μερικώς υποκατασταθεί με μία μηχανικού τύπου μέθοδο. Η μεταμόσχευση, δηλαδή η αντικατάσταση φθαρμένων ανθρωπίνων οργάνων από άλλα υγιή, αποτελεί για πολλούς συνανθρώπους μας τη μοναδική ρεαλιστική ελπίδα για μια υγιή και παραγωγική ζωή, έχει καθιερωθεί ως ευρέως αποδεκτό μέρος της ιατρικής θεραπείας και θεωρείται ως μία νίκη του ανθρώπου στην πάλη του με την αρρώστια και το θάνατο.

Οι δότες χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες: τους πτωματικούς δότες, τους εν ζωή συγγενείς, τα εν ζωή μη συγγενικά άτομα και τους δωρητές οργάνων. Και για την αποσαφήνιση των ορισμών: πτωματικοί δότες είναι τα άτομα με διαγνωσμένο εγκεφαλικό θάνατο που απλά διατηρείται με μηχανική υποστήριξη η κυκλοφορία του αίματος παρέχοντας τη δυνατότητα χρησιμοποίησης των οργάνων, ιστών και κυττάρων για μεταμόσχευση και δωρητές οργάνων είναι τα άτομα που ενώ βρίσκονται εν ζωή δηλώνουν ότι επιθυμούν να δωρίσουν τα όργανά τους για μεταμόσχευση μετά τον θάνατό τους.

Καθένας μπορεί να επιλέξει για δωρεά όποια και όσα όργανά του αυτός επιθυμεί και μπορεί να ακυρώσει τη δωρεά του αν το επιθυμεί, ζητώντας τη διαγραφή του από τη λίστα δωρητών. Το μόνο που δεν μπορεί ο δότης να επιλέξει είναι να κάνει δωρεά προς ορισμένο πρόσωπο γιατί τηρείται αυστηρά η καθορισμένη σειρά προτεραιότητας.

Σημαντικό είναι να αναφερθεί πως όταν κάποιος αποφασίζει να γίνει δωρητής οργάνων, η αφαίρεση θα γίνει αφού υποστεί νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους, δηλαδή είναι πλέον νεκρός και δεν μπορεί να επανέλθει στη ζωή. Η έναρξη της μεταμοσχευτικής διαδικασίας προϋποθέτει την πιστοποίηση θανάτου. (Εγκεφαλικός θάνατος είναι η κατάσταση της μη αναστρέψιμης βλάβης του εγκεφάλου, με απώλεια όλων των λειτουργιών του εγκεφαλικού στελέχους που από επιστημονική, ηθική και νομική άποψη είναι αποδεκτή σαν θάνατος του ανθρώπου). Τα μηχανήματα σε αυτήν την περίπτωση δεν μπορούν να τον επαναφέρουν και μπορούν απλά να διατηρήσουν την κυκλοφορία του αίματος για να παραμείνουν ζωντανά τα όργανα, οι ιστοί και τα κύτταρα, δίνοντας τη δυνατότητα χρησιμοποίησής τους προς μεταμόσχευση. Καθώς επίσης λανθασμένη είναι και η άποψη πως θα αφήσουν έναν ασθενή να πεθάνει όταν ξέρουν ότι θέλει να γίνει δωρητής οργάνων.

Τέλος, η αφαίρεση κυττάρων, ιστών και οργάνων από νεκρό δότη γίνεται με τον προσήκοντα σεβασμό στο σώμα του νεκρού, εκεί όπου βρίσκεται ο δότης και κάτω από κατάλληλες συνθήκες. Η όλη διαδικασία διενεργείται με μεγάλη προσοχή από χειρουργούς και εκπαιδευμένο προσωπικό, χωρίς να παραμορφώνει το σώμα, την όψη ή τα χαρακτηριστικά.

Η θέση της θρησκείας

Ένα από τα κεφάλαια αυτού του ζητήματος στο οποίο η παραπληροφόρηση βρίθει, αφορά την θέση της θρησκείας απέναντι στο ζήτημα της δωρεάς των οργάνων. Οι περισσότερες θρησκείες όπως ο Χριστιανισμός, ο Βουδισμός, ο Ιουδαϊσμός κ. α. έχουν θετική θέση απέναντι στις μεταμοσχεύσεις. Η Ελληνική Ορθόδοξη εκκλησία αντικρίζει τις μεταμοσχεύσεις με ιδιαίτερη συμπάθεια και κατανόηση και θεωρεί ότι: «η δωρεά οργάνων από εγκεφαλικώς νεκρούς δότας καθώς και η νηφάλια και συνειδητή απόφασις υγιούς ανθρώπου όπως προσφέρει κάποιο όργανό του εις πάσχοντα συνάνθρωπον, ως πράξεις φιλαλληλίας και αγάπης, είναι σύμφωνοι με την διδασκαλίαν και το φρόνημα της Εκκλησίας μας». Ωστόσο, αν κάποιος έχει αμφιβολίες, μπορεί να το συζητήσει με τον πνευματικό του πατέρα.

Πρέπει να τονιστεί ότι η κάθε μεταμόσχευση οργάνου πηγάζει από μια απόφαση μεγάλης ηθικής αξίας: «η απόφαση να προσφέρεις χωρίς αντάλλαγμα ένα μέρος του σώματός σου για την υγεία και ευημερία ενός άλλου ανθρώπου», εδώ ακριβώς βρίσκεται η μεγαλοψυχία της χειρονομίας, μια γνήσια πράξη αγάπης. Δεν αποτελεί απλώς μία πράξη όπου χαρίζουμε κάτι που μας ανήκει, αλλά μία πράξη στην οποία χαρίζουμε κάτι από τον εαυτό μας, «λόγω της δυνατής ένωσης με την ψυχή, το ανθρώπινο σώμα δεν μπορεί να θεωρηθεί σαν ένα απλό σύμπλεγμα ιστών, οργάνων και λειτουργιών … αλλά είναι ένα βασικό μέρος του ανθρώπου μέσα στο οποίο εκδηλώνεται και εκφράζεται» (από ομιλία της Αυτού Αγιότητος Πάπα Ιωάννη Παύλου ΙΙ XVIII Διεθνές Συνέδριο της Εταιρείας Μεταμοσχεύσεων Ρώμη, 29 Αυγούστου 2000).

Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσουμε ότι η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, πιστή στη ρήση «Μακάριόν εστι μάλλον διδόναι ή λαμβάνειν» (Πραξ. κ΄ 35), έχει αποδεχτεί ανεπιφύλακτα την ιδέα της δωρεάς οργάνων θεωρώντας την υπέρτατη πράξη ανθρωπισμού και φιλαλληλίας.