Προλήψεις. Ποιος φοβάται τη μαύρη γάτα;

Μαύρη γάτα, πέταλα, σπασμένος καθρέφτης… Κάποια στιγμή όλοι μας έχουμε υιοθετήσει κάποια πρόληψη. Απλό αντανακλαστικό ή αυθεντική πεποίθηση; Ποιοι είναι οι λόγοι που μας ωθούν να πιστεύουμε τέτοια πράγματα; Τι περίεργο συμβαίνει, τελικά με τις προλήψεις;

Οι προλήψεις αποτελούν μέρος της καθημερινότητας μας. Ακόμα και τα πιο λογικά άτομα δεν διστάζουν να… χτυπήσουν ξύλο! Και, Παρασκευή ή Τρίτη και 13 είναι πολλοί αυτοί που αποφεύγουν να πάρουν σημαντικές αποφάσεις…

Ηρεμούν τα άγχη
Ένα τετράφυλλο τριφύλλι στην τσέπη την ημέρα των εξετάσεων δεν κοστίζει τίποτα, αλλά μπορεί να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση. Ένα γούρι είναι μια σανίδα σωτηρίας που μας βοηθάει να ξεπεράσουμε το άγχος μας. Οι προλήψεις αντιπροσωπεύουν μια ιεροτελεστία που καθησυχάζει και μας επιτρέπει να ξεπεράσουμε ορισμένους φόβους, υποστηρίζουν οι ψυχολόγοι. Ορισμένοι τις χρειάζονται για να ανακτήσουν ασφάλεια, αισιοδοξία και να ξεπεράσουν τις αγωνίες τους. Όπως λειτουργούν τα αρκουδάκια στα παιδιά, οι διάφορες προλήψεις χρησιμεύουν για να κατευνάζουν τις ανησυχίες μας και να μας δίνουν θάρρος. Και βέβαια, υπάρχουν από την άλλη μεριά πράγματα ή καταστάσεις, που θεωρείται ότι φέρνουν κακοτυχία, όπως για παράδειγμα το σπάσιμο ενός καθρέφτη, μια ανοιχτή ομπρέλα μέσα στο σπίτι, το πέρασμα κάτω από σκάλα…

Οι διάφορες προλήψεις ανάγονται σε μύθους και θρύλους εκατοντάδων ετών, που περνάνε μέσα από τη λαϊκή παράδοση και διαιωνίζονται περισσότερο ή λιγότερο πιστά από τη μια γενιά στην άλλη. Παρόλο που μπορεί να μην ξέρουμε από πού προέρχονται ή γιατί έχουν επικρατήσει, δεν παύουμε να τις υιοθετούμε.

Ο ρόλος της οικογένειας
Οι γιαγιάδες και οι παππούδες είναι αυτοί που δίνουν, συνήθως, το παράδειγμα. Αν ρωτήσουμε κάποιον γιατί φοβάται τις μαύρες γάτες, το πιθανότερο είναι ότι θα απαντήσει πως από τότε που μπορεί να θυμηθεί τον εαυτό του ακούει να λένε γύρω του ότι φέρνουν γρουσουζιά.

Σημαντικό ρόλο παίζει η παιδεία. Αν οι γονείς έχουν τετράγωνη λογική και προσπαθούν να δώσουν μια εξήγηση σε κάθε γεγονός, τα παιδιά θα έχουν λιγότερο την τάση να ανατρέχουν σε δοξασίες. Από την άλλη, ακόμα και αν οι γονείς δεν διατυπώνουν ανοιχτά τις προλήψεις τους, τα παιδιά, που είναι ιδιαίτερα παρατηρητικά, αντιλαμβάνονται την αλλαγή της συμπεριφοράς τους μπροστά σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Τέλος, ακόμα και αν οι γονείς δεν είναι προληπτικοί, δεν είναι εύκολο να ξεφύγει κανείς από την επίδραση του γενικότερου περιβάλλοντος στο οποίο πλανώνται διάφορες προλήψεις και δεισιδαιμονίες.

Σημεία αναφοράς στη ζωή μας
Δεν δεχόμαστε ποτέ την τύχη όπως έρχεται: προσπαθούμε πάντα να δώσουμε μια ερμηνεία στο κάθε γεγονός. Και οι ερμηνείες που δίνουμε, συνήθως, απορρέουν από τα προσωπικά μας πιστεύω. Οι προλήψεις δεν είναι παρά ένα μέσο αποκωδικοποίησης διαφόρων γεγονότων.

Επίσης, οι προλήψεις εξελίσσονται παράλληλα με την κοινωνία. Στα παραδοσιακά πιστεύω προστίθενται στοιχεία από τις προσωπικές εμπειρίες του καθενός, την παιδεία του, το περιβάλλον του. Από τη στιγμή που δεν μετατρέπονται σε έμμονες ιδέες, οι προλήψεις έχουν και την καλή τους πλευρά, αφού μας επιτρέπουν να βρίσκουμε κάποιες ισορροπίες.

Από πού προέρχονται;
– Προσοχή στις μαύρες γάτες! Το Μεσαίωνα, τα ζώα αυτά, που συνδυάζονταν με τις μάγισσες και τον διάβολο απέκτησαν τη φήμη  ότι έλκουν την δυστυχία
– Αν σπάσει ο καθρέφτης: επτά χρόνια γρουσουζιά. Λένε πως ο καθρέφτης κλείνει μέσα του πνεύματα που υπάρχει κίνδυνος να διαφύγουν, Παλιά, όταν κοίταζε κανείς το είδωλό του, θεωρούσε πως έβλεπε την ψυχή του. Σπάζοντας τον καθρέφτη διέλυε την ψυχή του, την έκανε κι αυτή χίλια κομμάτια.