Παρατηρώντας πουλιά

Η παρατήρηση πουλιών (birdwatching) είναι μία από τις πιο δημοφιλείς και ήπιες δραστηριότητες που κερδίζει όλο και περισσότερους υποστηρικτές τα τελευταία χρόνια. Λέγεται ότι «το να παρατηρείς πουλιά είναι κάτι μεταξύ του να είσαι συλλέκτης γραμματοσήμων και κυνηγός».

Η παρατήρηση πουλιών (Birdwatching) είναι γνωστή σε πολλά μέρη του κόσμου, ενώ εκατομμύρια άνθρωποι ασχολούνται με αυτή. Η γνωριμία με τους υπόλοιπους «συγκάτοικους» του πλανήτη απαιτεί συχνά συναρπαστικές αναζητήσεις σε νέα μέρη, όπου νέες εμπειρίες και εικόνες αποκαλύπτονται σε ένα συνδυασμό διασκέδασης και γνώσης. Τα πουλιά, όσο καμία άλλη κατηγορία οργανισμών, προσφέρονται ιδιαίτερα γι’ αυτό τον σκοπό μια και πετούν και έτσι γίνονται πιο εύκολα αντιληπτά.

Τα πουλιά ασκούσαν πάντα μια γοητεία στους ανθρώπους για το γεγονός ότι μπορούν και πετούν ελεύθερα. Οι αρμονικές φωνές τους, το όμορφο, πολύχρωμο και διαφορετικό φτέρωμά τους, ο ποικίλος τρόπος και τόπος που ζουν και κινούνται, έκανε τους ανθρώπους να θέλουν να τα παρατηρήσουν. Τους διευκόλυνε ιδιαίτερα το γεγονός ότι τα πουλιά υπάρχουν σε όλους τους οικότοπους. Κοντά σε λίμνες, ποτάμια, βουνά, υγρότοπους, σε πάρκα, αλσύλλια, δάση, τα πουλιά προσφέρουν την ευχαρίστηση της παρατήρησης από τους ανθρώπους.

Το ότι πρόκειται για καλούς δείκτες της βιοποικιλότητας ολόκληρου του πλανήτη, τα έκανε ιδιαίτερα σημαντικά για την προστασία ορισμένων περιοχών και τον χαρακτηρισμό αυτών των περιοχών ως προστατευμένες.

Το birdwatching μπορεί να είναι ένας απλός τρόπος ψυχαγωγίας. Μπορεί όμως, όποιος παρατηρητής επιθυμεί, να περάσει σε ένα επόμενο στάδιο, αυτό της αναγνώρισης και καταγραφής των παρατηρούμενων ειδών.

Οι καταγραφές των ερασιτεχνών παρατηρητών μπορούν να προσφέρουν σημαντικά στοιχεία στην επιστημονική κοινότητα, προκειμένου να επισημανθούν έγκαιρα προβλήματα που μπορεί να εμφανιστούν σε μια περιοχή.

Το birdwatching χρειάζεται προσοχή και υπευθυνότητα
Δεν είναι λίγες οι φορές που οι οικολόγοι παρατηρητές δημιουργούν άθελά τους μεγαλύτερα προβλήματα από τους κυνηγούς, γιατί στην προσπάθειά τους να τα παρατηρήσουν περισσότερο, τα ενοχλούν ή τα φέρνουν σε διαδικασίες εγρήγορσης και τα εξαντλούν. Δυστυχώς πολλές φορές στην προσπάθειά τους να τα πλησιάσουν, γίνονται η αιτία να σπάσουν αυγά και να καταστραφούν φωλιές που μπορεί να βρίσκονται στο έδαφος κλπ.

Απαραίτητος εξοπλισμός για το birdwatching
Για να παρατηρήσει κανείς τα πουλιά εκτός από τα μάτια του και την ακοή του, για μια πιο διεισδυτική ματιά, μπορεί να χρησιμοποιήσει εργαλεία όπως κιάλια και τηλεσκόπια με πρισματικούς φακούς. Η επιλογή των εργαλείων είναι ανάλογη με τις απαιτήσεις που έχει ο κάθε παρατηρητής.

Τα κιάλια είναι βολικά και εύκολα στην μεταφορά τους, ενώ με το τηλεσκόπιο μπορεί να πετύχει πολύ μεγαλύτερες μεγεθύνσεις. Το μειονέκτημά του τηλεσκοπίου είναι ότι είναι ασταθής η εικόνα χωρίς την ειδική βάση-τρίποδο, είναι λίγο δύσκολος ο εντοπισμός του ειδώλου, έχει μεγαλύτερο όγκο και βάρος κατά την μεταφορά του.

Άλλα απαραίτητα όργανα που βοηθούν στην παρατήρηση και αναγνώριση πουλιών, είναι ένας οδηγός πεδίου που ουσιαστικά είναι ο ξεναγός μας στην φύση. Συνήθως πρόκειται για βιβλία τσέπης με πολύ σημαντικές πληροφορίες, όπως την εικόνα του πουλιού, τα ιδιαίτερα γνωρίσματά του, τις διαφορές αρσενικού–θηλυκού, τις συνήθειές του, τον τρόπο πετάγματος, την διατροφή του κτλ. Υπάρχουν εξειδικευμένοι οδηγοί για όλα σχεδόν τα είδη πουλιών που ζουν σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

Υπάρχουν ακόμα κασέτες, cd με ηχογραφημένα κελαηδήματα για να κάνουμε συγκρίσεις με τους ήχους που ακούμε από τα πουλιά στην φύση.

Ο ρουχισμός αποτελεί προσωπική επιλογή του κάθε παρατηρητή. Συνιστώνται άνετα ρούχα και παπούτσια και αποφυγή γενικά του κόκκινου και του κίτρινου χρώματος, τα οποία αποτελούν χρώμα κινδύνου για τα πουλιά και τους δημιουργεί ένταση και αναστάτωση.

Τα είδη αναγνωρίζονται από τους παρατηρητές, από τα εξωτερικά χαρακτηριστικά τους, σχήμα, μέγεθος, χρωματισμός και σχέδια φτερώματος, από το ράμφος, τα πόδια τους και από στοιχεία συμπεριφοράς όπως ο τρόπος πετάγματος και κίνησης, ο τρόπος βαδίσματος, ο τόπος και ο τρόπος αναζήτησης τροφής.

Στην παρατήρηση και αναγνώριση πουλιών οι ερασιτέχνες αντιμετωπίζουν συχνά δυσκολίες όπως οι ομοιότητες κάποιων ειδών, οι άσχημες καιρικές συνθήκες, η απουσία φωτός κτλ, οι οποίες όμως μπορούν να ξεπεραστούν με την καθοδήγηση από έναν εμπειρότερο συνοδό.

Μέσα από αυτήν την δραστηριότητα καλλιεργούνται στο έπακρο η αίσθηση της όρασης και της ακοής, αναπτύσσεται η ικανότητα της υπομονής, ενώ παράλληλα το άτομο καλλιεργεί την περιβαλλοντική συνείδηση, αφού μαθαίνει να σέβεται και να προστατεύει τους φυσικούς βιότοπους των φτερωτών του φίλων.