Προστατεύστε το συκώτι σας

Το συκώτι είναι το πιο μεγάλο όργανο του ανθρώπινου σώματος και σε διάσταση και σε βάρος, καθώς επίσης εξαιρετικά ανθεκτικό. Ακόμη και μετά την απώλεια 80%-90% των κυττάρων του, είναι σε θέση να διεκπεραιώνει τις περισσότερες από 500 ζωτικές λειτουργίες του. Όπως επίσης μετά από χειρουργική επέμβαση αν αφαιρεθεί μεγάλο μέρος του, το συκώτι μπορεί σε μερικές εβδομάδες να ξαναδημιουργηθεί.

Διατροφή

Η περιεκτικότητά του μελιού σε χολίνη «ξεκουράζει» το συκώτι, γιατί εμποδίζει τη συγκέντρωση λιπών σ’ αυτό και ιδιαίτερα μάλιστα, όταν το μέλι συνοδεύεται με γιαούρτη. Επίσης η κατάχρηση της σοκολάτας εκτός από την απόκτηση παραπανίσιων κιλών μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στο συκώτι, διότι η περιεκτικότητα της σε λιπίδια είναι αυξημένη.

Ο καφές μπορεί να έχει προστατευτικές επιδράσεις στο συκώτι. Άτομα που κινδυνεύουν από ασθένειες του ήπατος, είναι δυνατό να επωφελούνται από την κατανάλωση καφέ και άλλων ποτών που περιέχουν καφεΐνη. Ερευνητές από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των Ηνωμένων Πολιτειών, εξέτασαν 5.944 ενήλικες ασθενείς που είχαν παράγοντες ψηλού κινδύνου για βλάβες στο συκώτι. Η έρευνα έγινε από 1988 μέχρι το 1994 μέσα στα πλαίσια του National Health and Nutrition Examination Survey, NHANES III. Οι ερευνητές μελέτησαν την κατανάλωση που είχαν οι ασθενείς αυτοί, ροφημάτων ή ποτών που περιείχαν καφεΐνη όπως για παράδειγμα καφέ, τσαγιού, αναψυκτικών και άλλων. Παράλληλα γίνονταν τεστ για τα ηπατικά ένζυμα για να αναγνωριστούν οι περιπτώσεις των ασθενών όπου υπήρχαν ηπατικές βλάβες.

Τα συμπεράσματα είναι τα ακόλουθα:
– Οι ασθενείς που κατανάλωναν περισσότερο καφέ και καφεΐνη, είχαν λιγότερο κίνδυνο να παρουσιάσουν ηπατικές βλάβες. Η προστατευτική δράση ήταν μεγαλύτερη ανάλογα με την πρόσληψη καφεΐνης από τους ασθενείς παρά με τον καφέ
– Ασθενείς στην ομάδα που εξετάστηκε, οι οποίοι έπιναν περισσότερα από 2 φλιτζάνια καφέ, επωφελούνταν της προστατευτικής δράσης της καφεΐνης
– Οι ασθενείς που κατανάλωναν τουλάχιστο 2 φλιτζάνια καφέ, είχαν 44% λιγότερες πιθανότητες για αύξηση των ηπατικών ενζύμων που ήταν ένδειξη ηπατικής βλάβης.
– Όταν λαμβανόταν υπ’ όψη το σύνολο της καφεΐνης που προσλαμβανόταν όχι μόνο από τον καφέ αλλά και από άλλα ποτά που περιείχαν καφεΐνη, η μείωση των πιθανοτήτων για ηπατικές βλάβες ανερχόταν στο 69%.

Ο καφές και το τσάι μπορούν να βοηθούν εναντίον των χρόνιων παθήσεων του συκωτιού. Όμως η προληπτική δράση του καφέ και του τσαγιού εναντίον των ηπατικών παθήσεων, φαίνεται να υπάρχει μόνο στους ασθενείς που είναι παχύσαρκοι ή υπέρβαροι, πάσχουν από διαβήτη, καταναλώνουν υπερβολικές ποσότητες αλκοόλ ή υποφέρουν από υπερφόρτωση του οργανισμού τους σε σίδηρο (αιμοχρωμάτωση). Αυτές οι ομάδες ασθενών κινδυνεύουν περισσότερο να υποστούν ασθένειες του συκωτιού. Τα συμπεράσματα, προκύπτουν από έρευνα σε 9.849 ανθρώπους των οποίων η κατανάλωση καφέ και τσαγιού παρακολουθήθηκε για 19 χρόνια. Η μακροχρόνια και ενδιαφέρουσα αυτή εργασία έγινε από γιατρούς και επιστήμονες του Εθνικού Ινστιτούτου Διαβήτη, Πεπτικών και Νεφρικών Παθήσεων των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτοί που κατανάλωναν περισσότερα από 2 φλιτζάνια την ημέρα καφέ ή τσαγιού, είχαν 50% λιγότερες πιθανότητες να προσβληθούν από χρόνια πάθηση του συκωτιού σε σύγκριση με εκείνους που έπιναν λιγότερο από 1 φλιτζάνι από τα εν λόγω ροφήματα κάθε μέρα. Πρέπει να τονίσουμε ότι η έρευνα δεν τεκμηρίωσε ότι ο καφές και το τσάι μπορούν να προστατεύουν το συκώτι από ανεξάρτητες αιτίες ηπατίτιδας όπως η ιογενής ηπατίτιδα C ή το λιπώδες ήπαρ.

Οι χρόνιες παθήσεις του συκωτιού χαρακτηρίζονται από μια αυξανόμενη και συνεχή βλάβη στα ηπατικά κύτταρα που δημιουργεί φλεγμονή η οποία διαρκεί για περισσότερο από 6 μήνες. Υπάρχουν κάποιες παθολογικές καταστάσεις που οφείλονται και σε άλλες αιτίες όπως:
– Δηλητηρίαση από μανιτάρια. Μετά από τη πρώτη φάση του εμετού, διάρροιας και κατάστασης σοκ, εμφανίζονται τα στοιχεία σοβαρής προσβολής του συκωτιού με ίκτερο, αιμορραγίες, καθώς και διόγκωσή του.
– Υποσιτισμός (έλλειψη βιταμινών ή αμινοξέων στη διατροφή) Προκαλεί σοβαρές αλλοιώσεις στο συκώτι: τα ηπατοκύτταρα γίνονται ατροφικά, το συκώτι διηθείται από νερό και λίπη που δε μεταβολίζονται. Χαρακτηριστική είναι η νόσος Kwashiorkor, νόσος ορισμένων αφρικανικο- ασιατικών περιοχών, όπου η διατροφή είναι φτωχή σε πρωτεΐνες. Είναι τυπικές αυτές οι φτωχές φιγούρες παιδιών με χαρακτηριστική διογκωμένη κοιλιά (οίδημα πείνας).

Ίκτεροι
Ίκτερο εννοούμε τη κίτρινη χροιά που παίρνει το δέρμα και ο βλεννογόνος, εξαιτίας της αύξησης της χολερυθρίνης στο αίμα. Μιλάμε για ήπιο ίκτερο όταν η κίτρινη χροιά περιορίζεται στο σκληρό του ματιού. Όπως αναφέραμε η χολερυθρίνη είναι μια χρωστική ουσία, που προέρχεται κύρια από την αποδόμηση της αιμοσφαιρίνης των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Η χολερυθρίνη μεταφέρεται από το αίμα στο συκώτι, όπου παθαίνει μια συζευτική επεξεργασία και στη συνέχεια αποβάλλεται. Εκτιμώντας την ποσότητα των δύο τύπων χολερυθρίνης, μπορούμε να κάνουμε διάγνωση. Μια ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να κάνουμε για τον ίκτερο των νεογνών. Στις 2-3 πρώτες ημέρες που ακολουθούν τη γέννηση, πολλά νεογέννητα παρουσιάζουν ίκτερο, λιγότερο ή περισσότερο έντονο. Οφείλεται στην ακόμα ανεπαρκή παραγωγή του ενζύμου της σύζευξης και στο γεγονός ότι στη γέννηση υπάρχει μεγαλύτερη ταχύτητα καταστροφής των ερυθροκυττάρων.

Το σύκο και το συκώτι
Η αρχαιοελληνική σύνδεση του συκωτιού με το θάρρος και τον θυμό εμφανίζεται και σε άλλες γλώσσες: έτσι, στα ιταλικά και στα ισπανικά, η έκφραση «έχει συκώτι» (avere fegato και tener higado, αντίστοιχα) σημαίνει τον θαρραλέο άνθρωπο, αυτόν που «το λέει η καρδιά του». Η λέξη «λευκηπατίας» (ή λευχηπατίας), αυτός δηλαδή που έχει λευκό συκώτι, σήμαινε τον δειλό, αυτόν που δεν έχει αίμα στις φλέβες του, όπως θα λέγαμε σήμερα. Παρόμοια, οι Γάλλοι χρησιμοποιούν την έκφραση avoir les foies blancs (έχει άσπρο συκώτι) για να χαρακτηρίσουν τον δειλό τον λιπόψυχο. Ανάλογο είναι και το αγγλικό lily-livered. Στη νεοελληνική γλώσσα, λέμε «μου κόπηκαν τα ήπατα» για να δηλώσουμε τον υπερβολικό φόβο, όπως λέμε μου έπρηξες το συκώτι σε κάποιον ενοχλητικό. Επίσης λέμε «μη χαλάς το συκώτι σου», δηλαδή μην θυμώνεις. Τέτοιες φράσεις βρίσκουμε και σε άλλες γλώσσες, λ.χ. στα ιταλικά λένε si mangia il fegato (τρώει το συκώτι του) για κάποιον που βράζει από το θυμό του, ενώ στα ισπανικά η έκφραση moler los higados σημαίνει ακριβώς «πρήζω το συκώτι κάποιου». Οι λέξεις foie, fegato, higado προέρχονται όλες από τα ελληνικά, μέσω των λατινικών. Η λέξη συκώτι προέρχεται από το σύκο. Η συκιά και ο καρπός της, υπάρχουν στην Ελλάδα από πολύ παλιά (εμφανίζονται στον Όμηρο, αν και η λέξη «σύκο» ίσως να είναι προελληνική). Το σύκο διαδραμάτιζε κεφαλαιώδη ρόλο στο διαιτολόγιο των αρχαίων Ελλήνων, το οποίο με τα σημερινά δεδομένα θα κρινόταν αφάνταστα φτωχό. Οι Ρωμαίοι ξεσήκωσαν από τα ελληνικά το συκωτόν ήπαρ, το είπαν iecur fegatum μεταφράζοντας κατά λέξη, και με μια παρόμοια διαδικασία έμεινε το σκέτο fegatum από το οποίο προήλθαν οι περιβόητες φράσεις.