Πρώτη μέρα στο νηπιαγωγείο. Διώξτε το άγχος του αποχωρισμού

Η μεγάλη μέρα που το παιδί μας θα κάνει τα πρώτα του βηματάκια στον κόσμο, χωρίς εμείς να βρισκόμαστε δίπλα του, πλησιάζει. Ο παιδικός σταθμός ή το νηπιαγωγείο συνεπάγονται μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του κι αυτό προκαλεί φόβο για το άγνωστο και άγχος αποχωρισμού. Εμείς θα πρέπει να το προετοιμάσουμε για να μπορέσει ανώδυνα να αντεπεξέλθει σ’ αυτή τη νέα κατάσταση.

Ο παιδικός σταθμός είναι μια καλή λύση για τις περισσότερες οικογένειες, όταν οι γονείς εργάζονται. Όμως πολύ συχνά το πρώτο διάστημα στον παιδικό σταθμό ή στο νηπιαγωγείο συνοδεύεται από κλάματα, ατέλειωτους αποχαιρετισμούς και ψυχική ταλαιπωρία για παιδιά και γονείς. Ο αποχωρισμός είναι ένα γεγονός που προκαλεί άγχος και ένα σορό αρνητικά συναισθήματα, τα οποία μπορεί να ακολουθήσουν το παιδί για τα επόμενα χρόνια της ζωής του.

Σ’ αυτό το στάδιο, οι γονείς, με τη στάση και τη συμπεριφορά τους, παίζουν ένα σημαντικό ρόλο, όσον αφορά στην ικανότητα του παιδιού να προσαρμοστεί γρήγορα και ομαλά στη νέα κατάσταση. Μια καλή αρχή είναι το πρώτο βήμα για τη σωστή κοινωνικοποίηση του παιδιού και απαλλάσσει γονείς και παιδί από το άγχος και το στρες, που δημιουργεί η αλλαγή της καθημερινής ρουτίνας.

Τι είναι το άγχος του αποχωρισμού;

Το άγχος του αποχωρισμού είναι μια φυσιολογική αναπτυξιακή διαδικασία για κάθε παιδί. Ορισμένες φορές όμως μπορεί να εκφράζει μια διαταραχή στην ανάπτυξή του. Συνήθως εμφανίζεται μεταξύ των πρώτων 6 και 8 μηνών της ζωής του παιδιού. Το μωράκι σ’ αυτή την ηλικία αρχίζει να δυσανασχετεί κάθε φορά που ο μπαμπάς και η μαμά εξαφανίζονται από το οπτικό του πεδίο ή αναθέτουν σε κάποιον άλλον να το φυλάξει. Δυστυχώς αυτή η ηλικία, πολλές φορές συμπίπτει και με τη χρονική στιγμή που η μητέρα θα πρέπει να επιστρέψει στην εργασία της.

Η ομαλή επίλυση αυτού του άγχους προϋποθέτει ότι το παιδί έχει περάσει από τρία βασικά για την ανάπτυξη του, στάδια: (α) ανάπτυξη σύνδεσης με το γονέα (β) συνειδητοποίηση της μονιμότητας των αντικειμένων και (γ) ανάπτυξη σχέσης εμπιστοσύνης.

Ένα κοριτσάκι 6 μηνών δεν κλαίει όταν ο γονιός που το φροντίζει φεύγει από το δωμάτιο γιατί αισθάνεται ότι το εγκατέλειψε. Το κλάμα του εκφράζει τον ισχυρό δεσμό που έχει αναπτύξει με το γονιό.

Από την άλλη πλευρά, αν δεν καταλάβει ότι οι γονείς θα επιστρέψουν, αν δεν συνειδητοποιήσει δηλαδή τη μονιμότητα των αντικειμένων, θα συνεχίσει να κλαίει όσο δεν τους βλέπει κοντά του. Δεν έχει μάθει ότι οι γονείς του υπάρχουν ακόμη κι όταν δεν τους βλέπει. Στο τελικό στάδιο μαθαίνει ότι οι γονείς θα επιστρέψουν (τους εμπιστεύεται) και καταλαβαίνει ότι συνεχίζουν να το αγαπούν ακόμη κι όταν δεν είναι κοντά του.

Παρά το γεγονός ότι το άγχος του αποχωρισμού εμφανίζεται στην ηλικία των 6 – 8 μηνών και η συνειδητοποίηση της μονιμότητας των αντικειμένων επέρχεται στην ηλικία των 9-10 μηνών, το άγχος του αποχωρισμού συνεχίζει να υφίσταται μέχρι τα 2 με 3 χρόνια του παιδιού. Και σ’ αυτήν την περίπτωση, όπως και σε πολλές άλλες, που έχουν σχέση με την ανάπτυξη, η ιδιοσυγκρασία του παιδιού καθορίζει, εν μέρει, την αντίδραση του. Ένα παιδί που προσαρμόζεται εύκολα σε νέες καταστάσεις, αποβάλλει ευκολότερα αυτό το άγχος σε σχέση με ένα άλλο παιδί που δυσκολεύεται με οτιδήποτε καινούργιο.

Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν το παιδί τους με διάφορους τρόπους, θα πρέπει να επιλέγουν γνωστά πρόσωπα για να αναλάβουν τη φροντίδα του παιδιού, όταν χρειάζεται, και θα πρέπει να υπολογίσουν ότι θα είναι μαζί του την πρώτη ή τις πρώτες μέρες στον παιδικό σταθμό, θα πρέπει επίσης να έχουν υπ’ όψη τους ότι μέχρι ενός σημείου το άγχος του αποχωρισμού είναι φυσιολογικό.

Πότε το άγχος του αποχωρισμού γίνεται διαταραχή;

Αυτό συμβαίνει όταν το παιδί έχει φτάσει στην ηλικία που φυσιολογικά θα έπρεπε να έχει ξεπεράσει τα τρία στάδια, αλλά συνεχίζει να εμφανίζει έντονο άγχος όταν θα πρέπει να αποχωριστεί τους γονείς του. Η διαταραχή αυτή μπορεί να οφείλεται σε διάφορες αιτίες. Το παιδί μπορεί να μη νιώθει ασφάλεια στη σχέση του με το γονιό ή να μην πιστεύει ότι ο γονιός θα επιστρέψει κοντά του. Αυτό συμβαίνει όταν έχουν μεσολαβήσει μεγάλα διαστήματα κατά τα οποία ο γονιός έχει εξαφανιστεί από τη ζωή του παιδιού, λόγω ασθένειας ή παραμονής στο εξωτερικό. Άλλος παράγοντας κινδύνου μπορεί να είναι η ύπαρξη ανάλογης διαταραχής σε κάποιον από τους γονείς. Τα συμπτώματα που εμφανίζει το παιδί είναι:

– Επανερχόμενη έντονη ανησυχία κατά το διάστημα που οι γονείς δεν είναι κοντά του.
– Έντονη ανησυχία ότι κάτι κακό θα συμβεί στο γονιό.
– Άρνηση να πάει οπουδήποτε χωρίς τη μαμά ή τον μπαμπά.
– Άρνηση να μείνει μόνο του.
– Άρνηση να κοιμηθεί σε άλλο σπίτι, ακόμη κι αυτό της γιαγιάς.
– Επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες με θέμα τον αποχωρισμό.
– Παράπονα ότι πονάει η κοιλιά ή το κεφάλι του κάθε φορά που ξέρει ότι ο γονιός θα λείψει.

Και οι γονείς έχουν άγχος

Το άγχος του αποχωρισμού είναι μια φυσιολογική αντίδραση των παιδιών, αλλά… και των μεγάλων.
Ορισμένες φορές ο αποχωρισμός μπορεί να είναι δυσκολότερος για τους γονείς, οι οποίοι θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί στην έκφραση των συναισθημάτων τους. Τα παιδιά έχουν μεγάλη ευκολία να «διαβάζουν» τις αντιδράσεις μας. Συναισθήματα όπως το άγχος, η αμφιβολία και οι τύψεις, επειδή αναγκαζόμαστε να το αφήσουμε στη φροντίδα άλλων, αποκωδικοποιούνται από το παιδί και του δημιουργούν αίσθηση ανασφάλειας.
Θα πρέπει πάντα να έχουμε κατά νου ότι το παιδί έχει τα μάτια του στραμμένα επάνω μας για να βεβαιωθεί ότι θα είναι ασφαλές στο νέο του περιβάλλον και ότι έχουμε εμπιστοσύνη στην ικανότητα του να προσαρμοστεί σ’ αυτό.

Τα «ΝΑΙ» και τα «ΟΧΙ»

Παιδαγωγοί και ψυχολόγοι συνιστούν κάποιες στρατηγικές που θα πρέπει να εφαρμόσουμε ώστε να κάνουμε πιο εύκολες τις στιγμές του αποχωρισμού και να βοηθήσουμε το παιδί να αποκτήσει εμπιστοσύνη στον εαυτό του και στο νέο του περιβάλλον.

ΝΑΙ: Αποχαιρετήστε το με τρυφερότητα αλλά και αποφασιστικότητα. Έτσι θα καταλάβει ότι εμπιστεύεστε την ικανότητα του να αντιμετωπίσει την κατάσταση.
ΟΧΙ: Μην περιφέρεστε τριγύρω του. Το παιδί θα καταλάβει το άγχος σας και θα δυσκολευτεί να ηρεμήσει.
ΝΑΙ: Βάλτε στην τσάντα του ένα αγαπημένο αντικείμενο από το σπίτι (ζωάκι, κούκλα, ή βιβλίο).
ΟΧΙ: Μη φεύγετε στα κρυφά. Έτσι θα ξέρει ότι μπορεί να σας εμπιστευτεί.
ΝΑΙ: Καθιερώστε μια όμορφη και τρυφερή ρουτίνα αποχαιρετισμού.
ΟΧΙ: Μην το εμποδίζετε να εκφράσει τα συναισθήματα του.
ΝΑΙ: Δώστε του ξεκάθαρα μηνύματα. Το παιδί θα πρέπει να ξέρει ότι θα πάει στο σταθμό όσο κι αν κλαίει και χτυπά τα πόδια του στο πάτωμα.
ΟΧΙ: Μην υποχωρείτε ποτέ όσο έντονες κι αν είναι οι αντιδράσεις του. Αν υποχωρήσετε μια φορά, θα μάθει ότι μ’ αυτόν τον τρόπο μπορεί να πετυχαίνει αυτό που θέλει.
ΝΑΙ: Καλέστε στο σπίτι παιδιά που πάνε στον ίδιο παιδικό σταθμό, θα το βοηθήσετε να αποκτήσει φίλους και έτσι θα διευκολυνθεί η προσαρμογή του.
ΟΧΙ: Μη δείξετε ποτέ ότι είστε θυμωμένοι με το σχολείο, τους δασκάλους και τους φίλους του. Αν είστε θετικοί για το νέο του περιβάλλον θα το βοηθήσετε να αισθανθεί ασφάλεια.
ΝΑΙ: Αν έχει μεγάλο πρόβλημα να σας αποχωριστεί, καπό θα είναι να ζητήσετε από κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας να αφήνει το παιδί στον παιδικό σταθμό για λίγες μέρες.
ΟΧΙ: Μη συζητάτε με τη δασκάλα του τα προβλήματα και ό,τι άλλο προκύπτει στο σχολείο, μπροστά στο παιδί.
ΝΑΙ: Να έχετε καλή επαφή και επικοινωνία με τους δασκάλους του παιδιού. Είναι καλό να ξέρετε ότι έχετε ένα σύμμαχο που θα σας βοηθήσει στην προσαρμογή του παιδιού στο σχολείο.
ΟΧΙ: Μην εκπλαγείτε αν εκεί που νομίζατε ότι λύσατε το πρόβλημα, αυτό επανεμφανιστεί μετά από διακοπές ή κάποια ασθένεια που κράτησε το παιδί μακριά από το σχολείο ή τον παιδικό σταθμό.
ΝΑΙ: Να πιστέψετε και να του το δείξετε ότι εμπιστεύεστε την ικανότητα του να κάνει θετικές αλλαγές.