Ακμή: Κοινή ακμή, αίτια και θεραπεία

Η κοινή ακμή (Acne Vulgaris) είναι μια συχνή νόσος της εφηβικής και νεαρής ενήλικης ζωής, που προσβάλλει την τριχοσμηγατογόνο μονάδα (τριχικός θύλακος και σμηγματογόνος αδένας). Εμφανίζεται σε θέσεις όπου υπάρχουν σμηγματογόνοι αδένες δηλαδή στο πρόσωπο, στη ράχη και στο θώρακα. Η κοινή ακμή εμφανίζεται σε όλες τις φυλές και στα δυο φύλα. Σχεδόν οι μισοί έφηβοι πάσχουν από τη νόσο με ηλικίες αιχμής για τα κορίτσια τα 14-17 χρόνια και για τα αγόρια τα 16-19 χρόνια. Πιστεύεται όμως, ότι κάποια κλινική μορφή της κοινής ακμής μπορεί να εμφανίζουν και άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.

ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ
Ο ακριβής παθογενετικός μηχανισμός της ακμής δεν είναι πλήρως ξεκαθαρισμένος. Ενοχοποιούνται όμως για την εμφάνιση της ακμής τέσσερις παράγοντες:

– Η αυξημένη παραγωγή σμήγματος
– Η κερατινοποίηση και απόφραξη του πόρου του σμηγματογόνου αδένα
– Η παρουσία ενός βακτηριδίου (του προπιονικού βακτηριδίου της ακμής P. acnes)
– Η ανάπτυξη φλεγμονής

Επιπλέον άλλοι παράγοντες όπως η κληρονομικότητα, οι κλιματολογικοί λόγοι, οι διατροφικές συνήθειες και η χρήση φαρμακευτικών ή χημικών ουσιών ίσως παίζουν κάποιο ρόλο στην εμφάνιση και εξέλιξη της ακμής.

ΚΛΙΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ
Οι βλάβες της ακμής δεν είναι όλες ίδιες. Στην ήπια ακμή επικρατούν οι φαγέσωρες είτε «ανοικτοί» (μαύρα κεράτινα βύσματα που πληρούν τους πόρους των θυλάκων και αποτελούνται από σμήγμα, κεράτινη, τμήμα τριχών και υπολείμματα σμηγματογόνων αδένων) είτε «κλειστοί» (μικρά λευκά κεράτινα επάρματα). Επίσης στις άλλες μορφές ακμής παρατηρούνται βλατίδες, φλυκταινίδια, οζίδια κύστεις. Μερικές φορές σχηματίζονται ουλές και χηλοειδή.

Το ηλιακό φως συνήθως βελτιώνει την ακμή. Πριν την έμμηνο ρύση η ακμή μπορεί να χειροτερεύσει ενώ η διατροφή δεν επηρεάζει την εμφάνιση και πορεία της νόσου. Μερικές φορές η ακμή επηρεάζει αρνητικά την ψυχολογική κατάσταση του ασθενούς.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΚΜΗΣ
Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχει ριζική θεραπεία της ακμής. Η θεραπευτική προσέγγιση αποσκοπεί στη βελτίωση των κλινικών συμπτωμάτων και στην πρόληψη σχηματισμού ουλών. Ο γιατρός θα πρέπει να συζητά με τον ασθενή, να εξηγεί την φιλοσοφία της θεραπείας, να επιζητεί την συνεργασία του. Έπειτα πρέπει να αξιολογηθεί η βαρύτητα της ακμής και τέλος η χορήγηση των κατάλληλων φαρμάκων. Η θεραπεία στοχεύει στην ελάττωση της αυξημένης παραγωγής σμήγματος, στον περιορισμό της δημιουργίας φαγεσώρων, στη μείωση του πληθυσμού του P. Acnes και στην εξάλειψη της φλεγμονής.

Η θεραπεία διακρίνεται σε τοπική και συστηματική.

Συνιστάται ο καθαρισμός του δέρματος με ειδικά συνθετικά καθαριστικά του δέρματος, για λιπαρό δέρμα.

α. Τοπική θεραπεία
Η τοπική θεραπεία χρησιμοποιείται στις ήπιες μορφές ακμής. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται είναι το υπεροξείδιο του βενζολίου, το αζελαϊκό οξύ, τα αντιβιοτικά και τα ρετινοειδή. Τα φάρμακα αυτά χρησιμοποιούνται είτε ως μονοθεραπεία είτε σε συνδυασμό.

Η τοπική θεραπεία είναι αποτελεσματική τις περισσότερες φορές και χωρίς ανεπιθύμητες ενέργειες. Μερικές φορές όμως τα φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν ερεθισμό και τότε πρέπει να διακοπούν. Εάν μια γυναίκα παίρνει τοπικά ρετινοειδή και μείνει έγκυος πρέπει να σταματήσει την τοπική θεραπεία.

Επίσης, για την τοπική αντιμετώπιση της ακμής συχνά χρησιμοποιούνται υδροξυοξέα όπως το σαλικυλικό οξύ (β-υδροξυοξύ), τα AHAs (α-υδροξυοξέα) όπως τα οξέα φρούτων γλυκολικό, γαλακτικό κ.α., τα οποία προκαλούν περιορισμένη και καλώς ελεγχόμενη απολέπιση των επιφανειακών στιβάδων της επιδερμίδας. Τα παραπάνω, χρησιμοποιούνται μόνα τους ή σε συνδυασμό σε διάφορα δερμοκαλλυντικά σκευάσματα.

β. Συστηματική θεραπεία
Αυτή μπορεί να δοθεί είτε παράλληλα με την τοπική είτε μόνη της, κυρίως στη μέτρια και σοβαρή μορφή της νόσου. Η συστηματική θεραπεία περιλαμβάνει την χορήγηση αντιβιοτικών, ορμονών και ισοτρετινοίνης.

Τα χορηγούμενα αντιβιοτικά από το στόμα είναι κυρίως οι τετρακυκλίνες (χλωροτετρακυκλίνη, οξυτερρακυκλίνη, δοξυκυκλίνη,μινοκυκλίνη) ερυθρομυκίνη, τριμεθοπρίμη και γενταμυκίνη.

Οι ορμονικές θεραπείες χορηγούνται για να μειωθεί η παραγωγή σμήγματος. Χορηγούνται όταν έχει αποτύχει η θεραπεία με τα αντιβιοτικά και απαιτείται ταυτόχρονα έλεγχος εμμηνόρροιας, αντισύλληψη και θεραπεία ακμής. Οι χορηγούμενες ορμόνες είναι αντιανδρογόνα, σπειρονοακτόνη πρεδνιζολόνη και οιστρογόνο.

Η ισοτρετινοϊνη αποτέλεσε επανάσταση στην αντιμετώπιση της ακμής.

Η ισοτρετινοϊνη θα πρέπει να χορηγείται σε ασθενείς με μέτρια ακμή που δεν ανταποκρίνονται σε άλλες θεραπείες, καθώς και σε ασθενείς με κυστική ακμή. Επίσης χορηγείται σε μερικές σπάνιες μορφές ακμής (κεραυνοβόλος ακμή, κεραυνοβόλος ροδόχρους νόσος, Gram αρνητική θυλακίτιδα και συρρέουσα βλατιδοφλυκταινώδη ακμή) H δοσολογία εξαρτάται από το βάρος του ασθενούς και είναι 2-4 κάψουλες ημερησίως. Έχει πολύ καλά αποτελέσματα η δε θεραπεία διαρκεί 4-6 μήνες ανάλογα με την δοσολογία. Πριν τη λήψη του φαρμάκου απαιτείται εργαστηριακός έλεγχος διότι προκαλεί αύξηση των λιπιδίων και των ηπατικών ενζύμων , μεταβολές που υποχωρούν με την ελάττωση της δόσης ή την διακοπή του φαρμάκου. Ο εργαστηριακός έλεγχος επαναλαμβάνεται και όσο διαρκεί η λήψη του φαρμάκου. Η ισοτρετινοϊνη προκαλεί στο δέρμα ξηρότητα, χειλίτιδα. Η ισοτρετινοϊνη είναι τερατογόνος γι αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται η εγκυμοσύνη κατά τη λήψη της και ένα μήνα μετά την θεραπεία. Γενικά η ισοτρετινοϊνη παρά τις επιφυλάξεις του κοινού και τους μύθους που κυκλοφορούν γύρω από αυτή είναι ένα ασφαλές φάρμακο και έχει αλλάξει θεαματικά προς το καλύτερο την πορεία της ακμής. Πρέπει όμως να δίνεται υπό στενή παρακολούθηση του δερματολόγου για να αντιμετωπίζονται οι ανεπιθύμητες ενέργειες του φαρμάκου.

Σήμερα με την πληθώρα των θεραπευτικών μέσων που υπάρχουν όλοι οι ασθενείς με ακμή πρέπει να συμβουλεύονται το δερματολόγο τους για να θεραπεύεται γρήγορα η ακμή και να αποφεύγεται ο σχηματισμός δύσμορφων ουλών.