Μελιτζάνα. Απαραίτητη στη καλοκαιρινή μας διατροφή

Είναι γεγονός ότι τώρα το καλοκαίρι αναζητούμε τροφές πλούσιες σε νερό ώστε να απολαμβάνουμε μία ακόμα δροσιστική πηγή ενέργειας. Στην κατηγορία αυτή των τροφών ανήκουν τα φρούτα και τα λαχανικά που στην πλειονότητά τους το 80-95 % της σύστασής τους είναι νερό. Ένα τέτοιο λαχανικό είναι και η μελιτζάνα που εκτός των άλλων περιέχει και αντιοξειδωτικές ουσίες.

Είναι γεγονός ότι τώρα το καλοκαίρι αναζητούμε τροφές πλούσιες σε νερό ώστε να απολαμβάνουμε μία ακόμα δροσιστική πηγή ενέργειας. Στην κατηγορία αυτή των τροφών ανήκουν τα φρούτα και τα λαχανικά που στην πλειονότητά τους το 80-95 % της σύστασής τους είναι νερό. Παράλληλα είναι γνωστό ότι τα φρούτα και τα λαχανικά αποτελούν καλές πηγές αντιοξειδωτικών ουσιών και πλήθος ερευνών βρίσκονται σε εξέλιξη  ιχνηλατώντας  τις ιδιότητές τους. Ουσίες που ξεχωρίζουν για την αντιοξειδωτική τους δράση, πέρα από τις αντιοξειδωτικές βιταμίνες, είναι μία σειρά μη-θρεπτικών συστατικών στις οποίες τα τρόφιμα οφείλουν πολλές από τις οργανοληπτικές τους ιδιότητες. Έτσι σήμερα γνωρίζουμε κάποια πράγματα για το καροτινοειδές  lycopene που βρίσκεται  κυρίως στη ντομάτα, τη resveratrol που συναντάται στη φλοίδα του κόκκινου σταφυλιού και στο κόκκινο κρασί και τώρα μαθαίνουμε για μία ακόμα αντιοξειδωτική ουσία τη nasunin που βρίσκεται στη μελιτζάνα. Έτσι η διατροφική προσέγγιση στο λαχανικό αυτό του προσδίδει λίγη ακόμα επικαιρότητα πέρα από την ιδιαίτερη δροσιστική του γεύση.

Αξίζει να  το δούμε λίγο πιο αναλυτικά:

Ιστορικά
Η μελιτζάνα αναπτύχθηκε στην Ινδία και πρωτοκαλλιεργήθηκε στην Κίνα τον 5ο αιώνα πΧ. Στην Ευρώπη ήρθε τον 14ο αιώνα και πιο συγκεκριμένα στην Ιταλία, από όπου γρήγορα εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την ήπειρο. Εξαιτίας της πικρής γεύσης της άργησε να χρησιμοποιηθεί στη μαγειρική και μέχρι τον 18ο αιώνα τη χρησιμοποιούσαν ως διακοσμητικό. Με τη ανάπτυξη όμως ποικιλιών με λιγότερη πικράδα, η μελιτζάνα σύντομα βρήκε το ρόλο της στην μαγειρική και σήμερα αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικότερα λαχανικά του καλοκαιριού.

Αντιοξειδωτική δράση – καρδιοπροστατευτικός ρόλος

Όπως προαναφέρθηκε η αντιοξειδωτική δράση της επικεντρώνεται σε μία ανθοκυανίνη, την  nasunin.  Πειράματα σε ζώα έδειξαν ότι η ουσία αυτή προστατεύει τα εγκεφαλικά κύταρα από την οξειδωτική δράση των ελευθέρων ριζών. Είναι γνωστό ότι οι ελεύθερες ρίζες υπάρχουν και δημιουργούνται από διάφορες αιτίες (άγχος, τροφή, υπεριώδης ακτινοβολία, μόλυνση ατμόσφαιρας κα) στο σώμα μας. Μπορούν και επιτίθενται είτε στην κυτταρική μεμβράνη των κυττάρων (και πιο συγκεκριμένα στο λιπιδικό τους τμήμα) είτε στον πυρήνα αλλάζονται το γενετικό τους υλικό. Έτσι γίνεται φανερό ότι οποιαδήποτε ουσία που εμποδίζει την καταστροφική δράση των ελευθέρων ριζών αποτελεί ουσιαστικά έναν τύπο «ασπίδας» του οργανισμού μας. Στα πλαίσια λοιπόν αυτά και η μελιτζάνα ανήκει στην κατηγορία εκείνη των τροφών που πρέπει να καταναλώνονται σε αφθονία καθώς προάγει τον αμυντικό μηχανισμό του σώματος μας κατά της επικίνδυνης δράσης των ελευθέρων ριζών.

Παράλληλα, πειράματα  επίσης σε ζώα έδειξαν ότι η κατανάλωση χυμού μελιτζάνας μειώνει τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα. Μάλιστα βρέθηκε ότι η υποχοληστερολαμική αυτή δράση δεν οφείλεται μόνο στην nasunin, αλλά και σε άλλες ουσίες (κυρίως τερπένια), αλλά και στην καλή περιεκτικότητά της σε διαιτητικέ ίνες,  που βρίσκονται στο λαχανικό αυτό. Συνεκτιμώντας και την αντιοξειδωτική της δράση, παράλληλα με την υποχοληστερολαιμική, στοιχειοθετούμε τον καρδιοπροστατευτικό ρόλο της μελιτζάνας που πολλοί επιστήμονες διατείνονται σήμερα.

Εγκεφαλικές λειτουργίες

Η μελιτζάνα είναι ένα τρόφιμο που προάγει την καλή λειτουργία του εγκεφάλου μας. Εμποδίζει την υπεροξείδωση των λιπών ( από τις ελεύθερες ρίζες) των εγκεφαλικών κυττάρων προασπίζοντας την ακεραιότητα και τη λειτουργική δομή τους. Παράλληλα αποτελεί καλή πηγή Mg, ενός ιχνοστοιχείου που φαίνεται να προάγει την καλή λειτουργία του εγκεφάλου. (Στο Mg αποδίδονται εν μέρει και οι αυξημένες ανάγκες ατόμων με στρες πχ μαθητών σε περίοδο εξετάσεων για σοκολάτα). Έτσι μία μερίδα μελιτζανοσαλάτα περιέχει 25 περίπου mg Mg, δηλαδή το 10% των ημερήσιων αναγκών μας. Τέλος η μελιτζάνα είναι καλή πηγή βιταμινών συμπλέγματος Β και κυρίως θειαμίνης, νιασίνης, φυλλικού και πυριδοξίνης, βιταμινών που έλλειψή τους σχετίζεται  με διαταραχές του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος και συνεπώς και του εγκεφάλου.

Διατροφικοί συνδυασμοί με μελιτζάνα

Μελιτζανοσαλάτα
Ελαιόλαδο, μελιτζάνα, σκόρδο: τροφές που κάθε μία από μόνη της έχει ιδιαίτερη αντιοξειδωτική αξία, πολύ δε περισσότερο εδώ όπου «παντρεύονται» σε ένα φαγητό. Μάλιστα η παρουσία του ελαιολάδου βοηθά την απορρόφηση της ουσίας  nasunin της μελιτζάνας και σε συνδυασμό με την allicin του σκόρδου και των συστατικών  oleuropein  και hydroxy-tyrosol του ελαιολάδου, η μελιτζανοσαλάτα, εκτός από την ιδιαίτερη δροσιστική της γεύση έχει έναν ακόμα λόγο ύπαρξης στο καλοκαιρινό μας τραπέζι: το γεγονός ότι προάγει την υγεία του καρδιοαγγειακού μας συστήματος.

Μουσακάς
Αν και διαφέρει ο τρόπος παρασκευής του από περιοχή σε περιοχή και από σεφ σε σεφ, αποτελεί την καλοκαιρινή φαντασίωση των περισσότερων διαιτώμενων. Ντομάτα, σκόρδο, μπαχαρικά και άλλα βότανα που χρησιμοποιούνται τονώνουν μαζί με τη μελιτζάνα την αντιοξειδωτική προστασία του φαγητού αυτού, που αν και πλούσιο σε θερμίδες δεν θα πρέπει να λείπει από το καλοκαιρινό  διαιτολόγιο, ακόμα και των ατόμων που κάνουν δίαιτα (για πολλούς λόγους που είναι θέμα του σημερινού άρθρου). Το τηγάνισμα της μελιτζάνας επιβαρύνει όχι μόνο θερμιδικά το φαγητό αυτό, αλλά και με λιπαρά και μάλιστα κορεσμένα, εξ αιτίας της ιδιότητας της μελιτζάνας να απορροφά μεγάλες ποσότητες λαδιού.  Συστήνεται ψήσιμο αντί για τηγάνισμα. Επίσης η μελιτζάνα περιέχει συγκριτικά μεγάλη ποσότητα οξαλικού οξέος που δεσμεύει  το σίδηρο που υπάρχει στον κιμά μειώνοντας έτσι τη βιοδιαθεσιμότητά του.

Ορεκτικά με μελιτζάνα και τυρί
Ο συνδυασμός αυτός αν και είναι εξαίρετος γευστικά δεν αποτελεί καλή πρόταση όσον αφορά τη θρεπτική του αξία. Αυτό συμβαίνει γιατί το οξαλικό οξύ της μελιτζάνας δεσμεύει ποσότητα Ca που υπάρχει στο τυρί, μειώνοντας έτσι την απορρόφησή του από το έντερο. Μάλιστα σε άτομα που λαμβάνουν συμπλήρωμα Ca για λόγους υγείας (πχ οστεοπόρωση) συστήνεται να τα καταναλώνουν 2-3 ώρες μετά από γεύμα που περιέχει μελιτζάνα, ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή απορρόφηση.

Συμπερασματικά η μελιτζάνα αποτελεί μία ιδανική δροσιστική τροφή για το καλοκαίρι καθώς περισσότερο από το 90% της περιεκτικότητάς της είναι νερό. Παράλληλα έχει ισχυρά αντιοξειδωτική δράση και συνδυάζεται θρεπτικά καλά με ελαιόλαδο, σκόρδο, ντομάτα και άλλα λαχανικά. Ωστόσο θα πρέπει να μην επιδιώκουμε το συνδυασμό της με τροφές πλούσιες σε Ca και Fe, καθώς μειώνει τη βιοδιαθεσιμότητά τους για τον οργανισμό.