Πάγκρεας, το αθόρυβο

Το ανθρώπινο όργανο «πάγκρεας» βρίσκεται στην αγκαλιά του δωδεκαδακτύλου και εκτελεί δύο λειτουργίες: α) παράγει την ορμόνη ινσουλίνη, που ρυθμίζει το σάκχαρο στο αίμα και β) παράγει ένα ισχυρό πεπτικό παγκρεατικό υγρό, το οποίο χύνει στο δωδεκαδάκτυλο μέσω του παγκρεατικού πόρου.

Tο πάγκρεας είναι ένα όργανο, το οποίο είναι «αθόρυβο» όσο δεν πάσχει, αλλά κάνει έντονη τη παρουσία του όταν αρχίζει να έχει διάφορα προβλήματα. Αποτελείται από την κεφαλή, το σώμα και την ουρά. Το τέλος του χοληδόχου πόρου ενώνεται με το τέλος του παγκρεατικού πόρου (μέσα στην κεφαλή) και τελικά χύνουν από την ίδια οπή τα υγρά τους στο δωδεκαδάκτυλο. Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου στο πάγκρεας είναι πολύ δύσκολη, γιατί αυτός εξελίσσεται χωρίς συμπτώματα και γίνεται αντιληπτός όταν πλέον έχει φτάσει σε προχωρημένα στάδια. Οι περισσότεροι ασθενείς αποβιώνουν σε λιγότερους από 6 μήνες από την ημέρα της διάγνωσης. Σήμερα με τη σύγχρονη τεχνολογία μπορούμε να απεικονίζουμε με κάθε λεπτομέρεια το πάγκρεας.

Λένε ότι το όνομα του εμφανίστηκε γύρω στο 100 μ.X. και αποδίδεται στον Rufus από την Έφεσο. Το 1862 έγινε η πρώτη χειρουργική επέμβαση στο πάγκρεας από τον Le Dentu και το 1889 καταγράφηκε η πρώτη περιγραφή οξείας παγκρεατίτιδος. Το 1925 ο Moniyan δήλωσε ότι η οξεία πακρεατίτις είναι η πλέον τρομερή από όλες τις καταστροφές που συμβαίνουν στα ενδοκοιλιακά όργανα. Η καταστροφή του παγκρέατος είναι αμετάβλητη στο πέρασμα του χρόνου. Οι διάφορες κλινικές εκδηλώσεις αφορούν κακοήθεις νόσους ή φλεγμονές, π.χ. την οξεία παγκρεατίτιδα. Ένας λίθος στο χοληδόχο πόρο μπορεί να προκαλέσει παγκρεατίτιδα, αλλά επίσης ένας όγκος στην κεφαλή του παγκρέατος μπορεί να φράξει το χοληδόχο πόρο και να κάνει αποφρακτικό ίκτερο. Στον καρκίνο της κεφαλής του, ο ίκτερος στην αρχή δεν πονάει, είναι ανώδυνος. Όταν όμως εμφανίζεται ίκτερος από σφηνωμένο λίθο ο ασθενής αισθάνεται μια δυνατή μαχαιριά κατά την ώρα της ενσφήνωσης του λίθου.

H οξεία παγκρεατίτις παρουσιάζει ένα ευρύτατο πλαίσιο κλινικών εκδηλώσεων. Σ’ ένα μεγάλο ποσοστό (85% – 90%) μπορεί να αντιμετωπιστεί με ήπια συντηρητικά μέσα. Σε ένα ποσοστό 10%, τα πράγματα δεν είναι έτσι: οι κλινικές εκδηλώσεις, οι παθολογοανατομικές βλάβες και η εξέλιξη, είναι δυστυχώς πάρα πολύ κακής προγνώσεως. Οπότε έχουμε δύο τρόπους να αντιμετωπίσουμε τις φλεγμονές, είτε το συντηρητικό τρόπο, είτε τις χειρουργικές επεμβάσεις. Δυστυχώς οι χειρουργικές επεμβάσεις δυστυχώς συνεπάγονται ένα πολύ υψηλό ποσοστό θνητότητας (περίπτωση παγκρεατίτιδα νεκρωτική). Και σε αυτές τις περιπτώσεις η συντηρητική θεραπεία λίγα έχει δυστυχώς να μας προσφέρει. Η οξεία παγκρεατίτιδα παρουσιάζεται συνήθως ύστερα από κατάχρηση οινοπνευματωδών ή ύστερα από υπερβολική κατανάλωση φαγητού. Σε φάση κρίσης της οξείας παγκρεατίτιδας προβλέπεται η απόλυτη αποχή τροφής. Ο οργανισμός τότε τρέφεται αυστηρώς μόνο φλεβικά δηλ. με ορό. Αφού ξεπεραστεί η κρίση τότε θα χορηγηθεί μια αυστηρότατα ελεγχόμενη διατροφή, πολύ φτωχή σε λίπη (δίαιτα υπολιπώδης). Οι χρόνιες παγκρεατίτιδες προκαλούν δυνατές διαταραχές στη διατροφή και στο μεταβολισμό, ενώ μπορούν να προκληθούν κι από βλάβες της χολής. Θα δείτε καλά αποτελέσματα ακολουθώντας μια διαιτητική αγωγή όπου απαγορεύονται:
-το οινόπνευμα
-το κρύο φαγητό ή παγωμένο ποτό
-τα παχιά κρέατα, τα αλλαντικά, τα τηγανιτά και οι σάλτσες

Η δίαιτα πρέπει να περιέχει ευκολοχώνευτες τροφές και τα γεύματα πρέπει να είναι συχνά μεν, αλλά σε λίγες ποσότητες. Με μέτρο χρησιμοποιήστε το βούτυρο ή λάδι, γάλα άπαχο, ελαφρά τυριά και όχι περισσότερο από 1 αυγό την εβδομάδα. Επίσης οι τροφές πρέπει να βράζονται σε νερό, τα κρέατα να ψήνονται στη σχάρα, το άρτυμα (καλαμποκέλαιο ή μαργαρίνη) να προστίθεται μετά το ψήσιμο.

Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι ο 10ος συχνότερος καρκίνος στην Ευρώπη. Στατιστικές δείχνουν ότι σχετίζεται με το κάπνισμα και υπάρχει κληρονομική προδιάθεση. Συνήθως εκδηλώνεται μετά την ηλικία των 40 ετών. Δυστυχώς οι κυριότερες μέθοδοι θεραπείας του καρκίνου παγκρέατος είναι η χειρουργική επέμβαση, η ακτινοθεραπεία και η χημειοθεραπεία, εξαρτάται από το στάδιο του καρκίνου. Πολλές φορές είναι ανάγκη να εφαρμοστούν και οι δύο ή και οι τρεις μορφές θεραπείας. Παγκοσμίως είναι σε εξέλιξη πολλές κλινικές θεραπευτικές δοκιμές για την αποτελεσματικότητα νέων συνδυασμών χημειοθεραπευτικών φαρμάκων. Μερικές απ’αυτές ελέγχουν κατά πόσο μπορεί να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα φαρμάκων, που είναι γνωστό ότι ενεργούν κατά του καρκίνου του παγκρέατος όπως η γεμσιταμπίνη και η 5-FU (5-φθοριοουρακίλη), όταν αυτά συνδυάζονται μεταξύ τους ή με άλλους χημειοθεραπευτικούς παράγοντες, όπως η σισπλατίνη, η οξαλιπλατίνη, το ντοσεταξέλ, η ιρινοτεκάνη, το pemetrexed και η λευκοβορίνη. Άλλες έρευνες αφορούν τους καλύτερους τρόπους συνδυασμού της χημειοθεραπείας με την ακτινοθεραπεία ή την ανοσοθεραπεία (π.χ. εμβόλια). Η ανοσοθεραπεία βρίσκεται στο στάδιο των δοκιμών που έχουν στόχο να διεγείρουν και να ενισχύουν το σύστημα άμυνας του οργανισμού (ανοσολογικό σύστημα) για να καταπολεμά τα κύτταρα του καρκίνου. Πολλοί καρκίνοι, όπως και ο καρκίνος του παγκρέατος, φαίνεται ότι διεγείρονται από ορισμένα μόρια που βρίσκονται στην επιφάνεια τους, γι’αυτό ερευνητές δοκιμάζουν μερικά φάρμακα που καταστέλλουν τη δράση των υποδοχέων. Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι μια πολύ επιθετική μορφή νεοπλασίας, με εξαιρετικά χαμηλό ποσοστό επιβίωσης.

Η οργανική ανεπάρκεια λόγω μειωμένης ενέργειας της ινσουλίνης, λέγεται κοινώς διαβήτης. Η μειωμένη ορμόνη εμποδίζει τον οργανισμό να κάψει τα σάκχαρα των τροφών προκαλώντας μια αυξημένη παρουσία σακχάρου στο αίμα (υπεργλυκαιμία) ή στα ούρα (γλυκουρία). Για να ελεγχθεί ο διαβήτης και να προληφθούν ενδεχόμενες επιπλοκές επιβάλλεται μια δίαιτα ειδική, που όμως δεν μπορεί να τυποποιηθεί αφού ο κάθε διαβητικός είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση.

Ο βαθμός της ασθένειας εξαρτάται από το βάρος του σώματος, την ηλικία του ασθενούς, τη ποσότητα ινσουλίνης που παράγει το πάγκρεας και το όριο ανοχής στα σάκχαρα. Όπως κι αν είναι ο διαβητικός πρέπει να έχει υπ’όψιν του 2 κανόνες πολύ σημαντικούς, δηλαδή να αποφεύγει τη χρήση της αγνής ζάχαρης και η παροχή σακχάρου να μοιράζεται σε τρία βασικά γεύματα και ίσως και 2 ενδιάμεσα. Επίσης μερικές τροφές δε συνιστώνται προληπτικά στους διαβητικούς όπως φρούτα σε κομπόστες, κακάο και σοκολάτα, λευκά γλυκά κρασιά και μπύρα, αεριούχα ποτά, κρέας με σάλτσες, καραμέλες, χωνευτικά, όσπρια ξερά….

Τα σάκχαρα των τροφών τα χωρίζουμε σε δύο κατηγορίες: Α) Οι απλοί υδατάνθρακες, που βρίσκουμε στη σακχαρόζη, μέλι, φρούτα και χορταρικά.. και Β) οι σύνθετοι υδατάνθρακες που βρίσκονται στις πατάτες, δημητριακά, λαχανικά…

Από ανθηρό διαβήτη πάσχουν γύρω στα 80% των διαβητικών, όπου έχουν καλή κατάσταση υγείας και καταπολεμώντας μόνο το πάχος συχνά η κατάσταση ομαλοποιείται. Ο διαβητικός σ’ αυτή τη περίπτωση πρέπει να ακολουθήσει μια διαιτητική αγωγή που προβλέπει μια ποσότητα σακχάρου ανάλογα με το βαθμό ανοχής του οργανισμού του. Ενώ στη θεραπεία του ισχνού διαβήτη συνιστάται μια δίαιτα πλούσια σε θερμίδες (μέχρι 3.500 θερμίδες). Αυτός ο τύπος διαβήτη προσβάλλει περισσότερο όσους τρώνε πολύ και κάνουν κατάχρηση οινοπνευματωδών. Κατά μέσο όρο οι δόσεις ζάχαρης θα πρέπει να είναι 300 – 350 γρ κάθε ημέρα. Γενικά στους ελαφρά διαβητικούς επιβάλλεται μια δίαιτα που περιέχει μια ποσότητα σακχάρου, που ο οργανισμός μπορεί να κάψει κάθε ημέρα. Στον μεσαίας μορφής διαβητικό, επιβάλλεται εκτός από δίαιτα και μια δόση ινσουλίνης, ενώ σε βαριάς μορφής διαβήτη, χορηγείται μεγάλη δόση ινσουλίνης και μειώνεται σχεδόν στο μηδέν η χρήση ζάχαρης στο διαιτολόγιο. Το γάλα μπορεί να χορηγηθεί ανάλογα με τη σοβαρότητα του διαβήτη, καθώς το 1 λίτρο γάλα περιέχει 50 γρ. σάκχαρα.