Τι είναι η οστεοπόρωση

Η οστεοπόρωση είναι μια κατάσταση κατά την οποία ο σκελετός μας, τα κόκαλά μας χάνουν την οστική τους μάζα, γίνονται πιο αδύνατα, πιο εύθραυστα και σπάζουν ευκολότερα. Η οστεοπόρωση εμφανίζεται σε άτομα πάνω των 45-50 ετών και ιδιαίτερα στις γυναίκες μετά την κλιμακτήριο (μεταεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση). Σε άτομα άνω των 70-75 ετών είναι το ίδιο συχνή τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες (γεροντική οστεοπόρωση).

Πώς και γιατί συμβαίνει η οστεοπόρωση
Τα κόκαλά μας δεν είναι αδρανή υλικά, όπως οι πέτρες και τα ξύλα. Είναι και αυτά ζωντανοί ιστοί, που διαρκώς ανανεώνονται. Καθημερινώς λοιπόν, ο οργανισμός μας καταστρέφει ένα μικρό μέρος -το πιο γερασμένο- απ’ τον σκελετό μας, και καθημερινώς το αναπλάθει και το αντικαθιστά με καινούργιο κόκαλο. Αυτό συμβαίνει διαρκώς από τότε που γεννιόμαστε μέχρι τον θάνατό μας. Μέχρι την ηλικία των 20-25 ετών κάθε μέρα ο οργανισμός δημιουργεί λίγη παραπάνω ποσότητα οστού (οστική μάζα) απ’ αυτή που καθημερινά καταστρέφει. Έτσι λοιπόν γύρω στα 25 μας αποκτούμε την μεγαλύτερη οστική μας μάζα που έχουμε στη διάρκεια της ζωής μας. Την υψηλότερη αυτή οστική μάζα την ονομάζουμε ΄΄κορυφαία οστική πυκνότητα΄΄ κι έχει μεγάλη σημασία για το αν θα κάνουμε ή όχι οστεοπόρωση αργότερα.

Από την ηλικία των 25 μέχρι τα 50 ή μέχρι την εμμηνόπαυση για τις γυναίκες, ο οργανισμός μας διατηρεί την οστική μάζα του σκελετού μας σχεδόν σταθερή. Δηλαδή, κάθε μέρα αντικαθιστά με νέο οστούν αυτό που προηγουμένως κατέστρεψε, ανανεώνοντας σταθερά την οστική μας μάζα.

Από την ηλικία όμως των 50 ετών και πέρα ή από την εμμηνόπαυση για τις γυναίκες, όλοι μας -άνδρες και γυναίκες- χάνουμε μια μικρή ποσότητα από την οστική μας μάζα, γιατί ο οργανισμός μας δεν μπορεί να αναπληρώσει όλη την οστική μάζα που καταστρέφει. Έτσι λοιπόν δημιουργείται ένα έλλειμμα στην ισορροπία του οστικού μεταβολισμού. Η ποσότητα αυτή που χάνετε κάθε χρόνο είναι περίπου 1 μέχρι 2% της οστικής μάζας.

Υπάρχει όμως μια κατηγορία γυναικών (περίπου το 25-30% αυτών) που στα 5-10 χρόνια μετά την εμμηνόπαυσή τους δεν χάνουν μόνο το 1-2% αλλά πολύ περισσότερο, μέχρι το 5-8% κάθε χρόνο. Ο ρυθμός δηλ. απώλειας της οστικής τους μάζας για αυτά τα 5-10 χρόνια μετά την εμμηνόπαυση είναι πολύ μεγαλύτερος του φυσιολογικού. Αυτές λοιπόν οι γυναίκες, αν μάλιστα δεν δημιούργησαν υψηλή κορυφαία οστική πυκνότητα κατά την διάρκεια της εφηβικής τους ζωής, είναι υποψήφιες να εμφανίσουν οστεοπόρωση.

Κύριος υπεύθυνος γι’ αυτή τη μεγάλη απώλεια της οστικής μάζας, που παρατηρείται σε αυτές τις γυναίκες, είναι η έλλειψη των οιστρογόνων ορμονών που επέρχεται σε αυτή την περίοδο.
Έτσι, τα κόκαλα των οστεοπορωτικών γυναικών αδυνατίζουν και σπάζουν ευκολότερα όταν η οστική μάζα κατέβει κάτω από ένα ορισμένο όριο (ουδός κατάγματος). Η μεταεμμηνοπαυσιακή αυτή οστεοπόρωση αφορά κυρίως τα σπογγώδη-πλατιά οστά, δηλ. τους σπονδύλους, τις πλευρές και την λεκάνη.

Η οστεοπόρωση είναι αρκετά συχνή στις γυναίκες κυρίως μετά την εμμηνόπαυση. Υπολογίζεται ότι μια στις τρεις γυναίκες θα εκδηλώσουν οστεοπόρωση μετά τα εξήντα τους, ενώ μια στις τέσσερις θα παρουσιάσουν οστεοπορωτικά κατάγματα. Στην ηλικία των 70 ετών και άνω οι γυναίκες χάνουν 30% και άνω της οστικής τους μάζας, ενώ πάνω από τα 2/3 αυτών θα έχει κάποιο οστεοπορωτικό κάταγμα.

Ποια είναι τα συμπτώματά της
Στις μισές περίπου γυναίκες η οστεοπόρωση δεν δίνει κανένα σύμπτωμα. Διαγνώσκεται μόνο με τις ειδικές εξετάσεις (μέτρηση οστικής μάζας). Οι υπόλοιπες γυναίκες μπορεί να παρουσιάζουν:
– μικρά πονάκια ή εύκολη κόπωση στην ράχη.
– ισχυρό έντονο πόνο στη σπονδυλική στήλη, όταν δημιουργηθεί το κάταγμα κάποιου σπονδύλου.
– ελάττωση του ύψους τους και κύρτωση της ράχης (καμπούριασμα).
– κατάγματα σε άλλα σημεία εκτός της σπονδυλικής στήλης (αντιβράχιο – ισχίο).

Υπάρχουν παράγοντες που ευνοούν την εκδήλωση της οστεοπόρωσης;
Η αύξηση του ορίου ζωής (μακροβιότητα) έχει αυξήσει και τις πιθανότητες να εκδηλωθεί η οστεοπόρωση. Οστεοπόρωση όμως δεν εκδηλώνουν όλοι οι άνθρωποι. Ο γιατρός δεν μπορεί να είναι σίγουρος από τη νεαρά ηλικία ποια άτομα θα εκδηλώσουν αργότερα οστεοπόρωση.
Εν τούτοις όμως, υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που ευνοούν την εμφάνισή της. Έτσι λοιπόν έχετε περισσότερη πιθανότητα να εμφανίσετε οστεοπόρωση αν:
– Είστε γυναίκα στην ηλικία της εμμηνόπαυσης, ιδιαίτερα εάν η εμμηνόπαυση (φυσιολογική ή όχι) επήλθε σε μικρότερη απ’ ότι συνήθως ηλικία.
– Εάν δεν κάνετε συστηματική γυμναστική ή ασκείτε το σώμα σας πλημμελώς. Η γυμναστική είναι βασικός παράγοντας τόσο για τη δημιουργία γερού σκελετού όσο και για τη διατήρηση της οστικής μάζας μετά την εμμηνόπαυση.
– Εάν δεν διατρέφεστε αρκετά ή σωστά. Η λήψη ασβεστίου με την τροφή είναι απαραίτητη για την καλή κατάσταση των οστών μας. Διαιτολόγιο με λίγες τροφές που περιέχουν ασβέστιο (γάλα – γαλακτοκομικά προϊόντα) ή πολύ πλούσιο σε πρωτεΐνες (κρέατα) ευνοούν την οστεοπόρωση.
– Εάν ακινητοποιηθείτε στο κρεβάτι για πολύ καιρό είτε λόγω τραυματισμού ή άλλης αρρώστιας.
– Εάν παίρνετε ορισμένα φάρμακα και κυρίως κορτιζόνη.
– Εάν έχετε ρευματοειδή αρθρίτιδα ή μερικές άλλες αρρώστιες που επηρεάζουν τον μεταβολισμό των οστών ή της βιταμίνης D (π.χ. σακχαρώδης διαβήτης, παθήσεις του θυρεοειδούς ή του ήπατος και των νεφρών).
– Αν χάσετε απότομα υπερβολικό βάρος.
– Αν έχετε για μεγάλα χρονικά διαστήματα διαταραχές της περιόδου (αμηνόρροια).
– Εάν στην οικογένειά σας υπάρχουν και άλλα άτομα (γιαγιά, μητέρα, αδελφή) που είχαν οστεοπόρωση ή κατάγματα.
– Τα γαλακτοκομικά προϊόντα πρέπει να είναι ο καλύτερος φίλος για την γυναίκα, γιατί περιέχουν μεγάλες ποσότητες ασβεστίου που απορροφάται εύκολα.
– Αντίθετα με ότι πιστεύεται, τα προϊόντα αυτά δεν ευθύνονται για την αύξηση του σωματικού βάρους.
– Σήμερα τα προϊόντα αυτά υπάρχουν σε πολλές μορφές κι είναι εύκολο να διαλέξουμε τα αποβουτυρωμένα για να μην αυξηθεί η χοληστερίνη.
– Μερικά άτομα μπορεί να παρουσιάζουν δυσπεψία ως προς το γάλα. Συζητήστε το με τον γιατρό σας. Υπάρχει λύση.
Αν δεν μπορείτε να πάρετε την απαραίτητη ποσότητα του ασβεστίου που χρειάζεστε με τις τροφές, μπορείτε να παίρνετε τη συμπληρωματική ποσότητα σε χάπια. Συζητήστε το με τον γιατρό σας.

Μπορούμε να προλάβουμε την οστεοπόρωση;
Είναι βασικό να γνωρίζουμε ότι είναι πολύ πιο εύκολο να προλάβουμε την οστεοπόρωση παρά να την θεραπεύσουμε. Το πώς θα γίνει αυτό εξαρτάται από την ηλικία μας. Έτσι:
α) Μέχρι την ηλικία των 20-25 ετών φροντίζουμε να σχηματίσουμε όσο γίνεται πιο γερά κόκαλα.
β) Από την ηλικία των 20 μέχρι την εμμηνόπαυση φροντίζουμε να διατηρήσουμε σταθερή την ποσότητα του οστού που σχηματίσαμε.
γ)Αμέσως μετά την εμμηνόπαυση ο γιατρός θα πρέπει να διαγνώσει έγκαιρα εκείνες τις γυναίκες που χάνουν κάθε χρόνο μεγάλη ποσότητα της οστικής τους μάζας ή που γρήγορα θα κάνουν οστεοπόρωση. Αφού ξεχωρίσει αυτές τις γυναίκες θα τις προφυλάξει με μια ειδική θεραπεία για τα 5-10 χρόνια μετά την εμμηνόπαυση.
Γι΄ αυτό πρέπει:
1. Η διατροφή μας να περιέχει πάντοτε τροφές με μεγάλη περιεκτικότητα σε ασβέστιο. Το ασβέστιο είναι εξίσου απαραίτητο τόσο στην παιδική – εφηβική ηλικία όσο και στους ενήλικες, αλλά και μετά την εμμηνόπαυση.
Η ημερήσια δόση που χρειαζόμαστε εξαρτάται από το φύλο και την ηλικία.
2. Η τακτική, συστηματική άσκηση είναι τελείως απαραίτητη για τα οστά.
Με τις ασκήσεις ασκείται η απαραίτητη πίεση στα κόκαλα μας που επιτρέπει στους νέους να φτιάξουν πιο γερό σκελετό και στους ενήλικες και ηλικιωμένους να διατηρήσουν την οστική τους μάζα.
Η σωματική δραστηριότητα εξαρτάται από την ηλικία. Οι πιο συνηθισμένες ασκήσεις που συνιστώνται περιλαμβάνουν: βάδισμα, τρέξιμο, χορό, αεροβική γυμναστική, τένις κ.τ.λ. Εκείνο που έχει σημασία είναι η γυμναστική να γίνεται τακτικά και συνεχώς. Πρέπει να έχουμε στον νου μας ότι: ΄΄όσο περνά η ηλικία μας τόσο περισσότερο χρειαζόμαστε την σωματική άσκηση΄΄. Η πιο απλή σύσταση: Περπάτημα για 30-60 λεπτά, 3-4 φορές την ημέρα.
3. Να μην καπνίζουμε ούτε να κάνουμε κατάχρηση οινοπνεύματος ή καφέ. Και τα τρία διευκολύνουν την απώλεια οστικής μάζας.
4. Να αποφεύγονται οι συχνές πτώσεις που συνήθως προκαλούν κατάγματα στα ήδη οστεοπορωτικά άτομα. Γι’ αυτό:
α) Προσοχή στα γλιστρήματα στο μπάνιο-τουαλέτα. Εάν είναι ανάγκη, βάλτε ειδικές χειρολαβές.
β) Μη γυαλίζετε τα πατώματα. Γλιστρούν και πέφτετε.
γ) Μη στρώνετε μικρά χαλάκια στο πάτωμα.
δ) Μη σηκώνετε μεγάλα βάρη.
ε) Φοράτε άνετα παπούτσια χωρίς τακούνι, που να μην γλιστρούν.
στ)Αποφύγετε εάν μπορείτε να παίρνετε φάρμακα (ηρεμιστικά-υπνωτικά) που προκαλούν υπνηλία ή ζάλη και ιλίγγους.
ζ) Μη διστάζετε να χρησιμοποιείτε μπαστούνι. Σας δίνει σιγουριά στο βάδισμα.

Υπάρχει φαρμακευτική θεραπεία της οστεοπόρωσης;
Εφόσον εγκατασταθεί η οστεοπόρωση, η θεραπεία είναι τελείως απαραίτητη για να σταματήσουμε την παραπέρα επιδείνωση της και -αν μπορέσουμε- να δυναμώσουμε λίγο τον σκελετό.
Τα φάρμακα που σήμερα χρησιμοποιούμε είναι:
– Το ασβέστιο.
– Η καλσιτονίνη.
– Τα οιστρογόνα σε συνδυασμό με προγεστερόνη.
– Τα αναβολικά.
– Το φθόριο και ο φωσφόρος.
Δίνονται μόνα τους ή σε συνδυασμούς για μεγάλα ή μικρά χρονικά διαστήματα ή σε σχήματα που επαναλαμβάνονται. Ο γιατρός σας ξέρει και αυτός θα καταστρώσει το πιο αποτελεσματικό σχήμα, ανάλογα με την περίπτωσή σας.