Ο καφές που διεγείρει
Η καφεΐνη είναι κοινωνικά αποδεκτό φάρμακο και θεωρείται το πιο διαδεδομένο διεγερτικό στον κόσμο. Καφές, τσάι, σοκολάτα, κακάο, αναψυκτικά τύπου κόλα αλλά και φάρμακα, όπως διουρητικά, διεγερτικά, χάπια αδυνατίσματος, περιέχουν καφεΐνη. Σε μικρές ποσότητες έχει εργογόνο δράση, αλλά σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να έχει και παρενέργειες. Κι αυτό το αντιλαμβάνονται όσοι πίνουν πολλούς καφέδες την ημέρα…
Δράσεις και επιδράσεις
Η καφεΐνη και οι σχετικές της ουσίες, θεοφυλλίνη και θεοβρομίνη, είναι φυσικά συστατικά της τροφής και για τους περισσότερους ανθρώπους οι ουσίες αυτές είναι μέρος της καθημερινής τους δίαιτας. Η καφεΐνη ανήκει σε μια ομάδα λιποδιαλυτών ουσιών που ονομάζονται πουρίνες και βρίσκονται στον καφέ, στο τσάι, στη σοκολάτα, στο κακάο, στα αναψυκτικά τύπου κόλα και σε ορισμένα φάρμακα (π.χ. παυσίπονα, διουρητικά, διεγερτικά, χάπια αδυνατίσματος).
Εξήντα τρία είδη φυτών περιέχουν καφεΐνη στα φύλλα, τους καρπούς ή τα φρούτα τους. Ανάλογα με τον τρόπο προετοιμασίας, ένα φλιτζάνι καφές φίλτρου περιέχει 60-150mg καφεΐνης, ο στιγμιαίος καφές 100mg, το τσάι 20-50mg, ενώ ένα ποτήρι αναψυκτικό με καφεΐνη 50mg. Η καφεΐνη απορροφάται γρήγορα από το γαστρεντερικό σωλήνα και η κορύφωση της συγκέντρωσης στο αίμα επιτυγχάνεται ύστερα από μία ώρα. Τα επίπεδα στο αίμα μειώνονται στο μισό ύστερα από 3-6 ώρες μετά την πρόσληψη. Σε μικρές ποσότητες επιδρά θετικά. Σε μεγαλύτερες δόσεις διεγείρει το νευρικό σύστημα και μπορεί να προκαλέσει νευρικότητα, πονοκεφάλους, ταχυκαρδία, υπερδιέγερση, αύξηση της αρτηριακής πίεσης, συσπαστικότητα των μυών και τρεμούλιασμα στα χέρια. Η ουσία ανταγωνίζεται την αδενοσύνη και η σύνδεσή της με τους υποδοχείς της αδενοσύνης προκαλεί αγγειοσυστολή. Δρα επίσης ως διουρητικό που μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια νατρίου.
Πότε βλάπτει
Η ποσότητα της καφεΐνης που μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες εξαρτάται από την ευαισθησία κάθε ατόμου και από τη συχνότητα πρόσληψης. Δύο φλιτζάνια καφέ την ημέρα θεωρείται ότι δρουν στον οργανισμό θετικά. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει αρνητική συσχέτιση μεταξύ καφεΐνης και οστικής πυκνότητας, ιδιαίτερα σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες, και συνεπώς συνδέουν την πρόσληψη καφέ με αυξημένο κίνδυνο οστεοπόρωσης. Το αρνητικό αποτέλεσμα ήταν πιο χαρακτηριστικό στις γυναίκες που είχαν χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην κατανάλωση καφεΐνης από τα παιδιά, που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες αναψυκτικών τύπου κόλα.
Καφεΐνη και αθλητικές επιδόσεις
Οι πρώτες μελέτες για τη δράση της καφεΐνης στην αντοχή των αθλητών επικεντρώθηκαν στην ενεργοποίηση της λιπόλυσης στο λιπώδη ιστό, με αποτέλεσμα την αυξημένη παροχή λιπών στους μυς και την αύξηση της αντοχής. Σε έρευνα που έγινε σε αθλητές, η πρόσληψη καφεΐνης πριν από την άσκηση αύξησε το χρόνο της άσκησης από 75 λεπτά, όταν η ομάδα δεν έπαιρνε, σε 96 λεπτά όταν η ομάδα έπαιρνε καφεΐνη. Πιο πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι μπορεί να επηρεάζει θετικά και την απόδοση σε αθλήματα μικρής διάρκειας (4-6 λεπτά). Προσλήψεις της τάξης 3mg/kg βρέθηκαν να έχουν εργογόνο δράση, αλλά τα αποτελέσματα της δράσης της στην άσκηση, εξαρτώνται από την ευαισθησία του ατόμου.
Η πρόσληψη καφεΐνης έχει όμως και παρενέργειες στους αθλητές, όπως πονοκεφάλους, γαστρικές διαταραχές, διέγερση του νευρικού συστήματος και αυξημένη διούρηση, που μπορεί να συντελέσει στην αφυδάτωση των αθλητών ιδιαίτερα σε θερμό κλίμα. Οι παρενέργειες αφορούν κυρίως άτομα που είναι ευαίσθητα στην πρόσληψή της.
