Το ελληνικό ροδάκινο πρώτο στην παγκόσμια αγορά και η εξαφάνιση του γιαρμά

Το ροδάκινο είναι καλοκαιρινό, δροσερό, χυμώδες και ανεπανάληπτο. Ήταν το φρούτο που τα τελευταία χρόνια είχε απασχολήσει τη πολιτική σκηνή γιατί ήταν πλεονασματικό και εκτός αυτού ποτέ μέχρι τώρα δεν υπήρχε επιδότηση. Απασχολούσε άλλοτε για τη τιμή του, πότε για τους συνεταιρισμούς, αλλά και γενικότερα για τη προοπτική του ως εθνικό προϊόν. Το συμπύρηνο ροδάκινο κατέχει την πρώτη θέση στην παγκόσμια αγορά.

Το 2001 για πρώτη φορά υπήρξε μία συμφωνία γύρω από το θέμα απορρόφησης του ροδάκινου. Το φρούτο έχει πολλές εκφράσεις στην αγορά. Δεν είναι μόνο το συμπύρηνο ροδάκινο. Είναι το επιτραπέζιο ροδάκινο, είναι το ροδάκινο που γίνεται χυμός, είναι τα νέα προϊόντα που κερδίζουν ήδη αγορές. Πρόκειται γι’αυτό το ροδάκινο που είναι πρώτο στον κόσμο. Από την άλλη η εξάλειψη ενός ελληνικού ροδάκινου, του γιαρμά, θέτει ερώτημα για τους οικονομικούς και κοινωνικούς μετασχηματισμούς της ΕΕ;

Η ροδακινιά θεωρείται «Το Δέντρο της Ζωής του Επίγειου Παραδείσου», που παρέχει στους ανθρώπους ζωή και χαρά. Ο ανθός της ροδακινιάς συμβολίζει την άνοιξη, την αναγέννηση και ως συνέπεια τη γονιμότητα. Τα ροδάκινα χρησιμοποιήθηκαν και από τους αρχαίους Αιγυπτίους σαν πρόσφορα στον θεό της ηρεμίας. Συμβολίζει την αγνότητα και την αθανασία. Οι Ρωμαίοι θεωρούσαν το ροδάκινο φρούτο της Αφροδίτης και το αποκαλούσαν «ο μαστός της Αφροδίτης». Στις παραδόσεις της Ανατολής το ροδάκινο ήταν σύμβολο της γυναικείας γονιμότητας, και στην αρχαία Κίνα ήταν μέρος του Ταοϊστικού σεξουαλικού μυστικισμού. Στην κινέζικη γλώσσα «ταο» σημαίνει ροδάκινο. Σε έναν λιγότερο σεξουαλικό συμβολισμό τα ροδάκινα συνδέονταν με την αθανασία, την ειλικρίνεια και την αλήθεια. Ένα ροδάκινο μαζί με φύλλα συμβολίζει την ένωση της καρδιάς με την γλώσσα που λέει την αλήθεια.

Οι αρχαίοι Έλληνες δε γνώριζαν τη ροδακινιά. Πιστεύεται ότι ήρθε στην Ευρώπη από την Κίνα, στην οποία ήταν αυτοφυής, καλλιεργούμενη από αρχαιοτάτων χρόνων. Στην Ευρώπη έκανε τη παρουσία της σύμφωνα με διάφορους συγγραφείς γύρω στον 1ο μ.Χ. αι. Καλλιεργείται σε μεγάλη κλίμακα στην Ιταλία, Γαλλία, ενώ στην Αμερική τα τελευταία χρόνια στην Καλιφόρνια, Βιρτζίνια και Τέξας. Στη χώρα μας καλλιεργείται σχεδόν παντού, οι πιο όμως συστηματικοί οπωρώνες βρίσκονται στη δυτική και κεντρική Μακεδονία, απ’ όπου γίνεται εξαγωγή πολλών χιλιάδων τόνων ροδάκινων. Το ροδάκινο έχει περίπου 50 ποικιλίες. Η εποχή συγκομιδής κρατάει από τα μέσα Ιουνίου έως το τέλος Σεπτεμβρίου.

Το ροδάκινο (επιτραπέζιο και βιομηχανικό) είναι κυρίαρχη παραγωγή στο νομό Ημαθίας όπου μαζί με τον γειτονικό νομό Πέλλας αποτελούν την «καρδιά» της ελληνικής παραγωγής ροδάκινου. Ο νομός Ημαθίας έχει σήμερα το προνόμιο να διαθέτει μια σειρά ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων σε σχέση με την υπόλοιπη χώρα, αναφορικά με τις δυνατότητες για ανάπτυξη του κλάδου. Στο νομό Ημαθίας οι καλλιεργούμενες εκτάσεις φθάνουν στο 43% της συνολικής επιφάνειας. Το Βελβενδό Κοζάνης εδώ και μερικά χρόνια καλλιεργεί το φημισμένο ως καλύτερο ροδάκινο της Ευρώπης με ολοκληρωμένη καλλιέργεια, τη μικρότερη δηλαδή δυνατή χρήση χημικών ζιζανιοκτόνων και λιπασμάτων.

Τα ροδάκινα έχουν νόστιμη γεύση και ευχάριστο άρωμα, εκτιμιούνται ιδιαίτερα ως μαρμελάδες ή γλυκά. Το ροδάκινο είναι ενυδατικό και έχει αντιγηραντικές ιδιότητες. Αποτελείται κατά 89% από νερό και επομένως ενυδατώνει το σώμα και την επιδερμίδα, αλλά χάρη στο σύμπλεγμα βιταμινών που έχει, προστατεύσει κι από γαστρεντερικές διαταραχές. Επίσης χάρη στην περιεκτικότητα του σε φώσφορο και νιασίνη, το ροδάκινο είναι κατάλληλο για όσους βρίσκονται σε υπερένταση. Μάλιστα αν τρώγεται το βράδυ ευνοεί τον ύπνο ιδιαίτερα εκείνων που νιώθουν εξάντληση. Οι καρποί ποικίλουν πολύ, ανάλογα με την ποικιλία, το μέγεθος, το χρωματισμό του, το άρωμα της σάρκας… Η επιδερμίδα του είναι τις περισσότερες φορές βελούδινη χάρη στο λεπτό χνούδι, άλλοτε όμως είναι λεία (μηλοροδάκινα). Άλλοτε η σάρκα (μεσοκάρπιο) είναι χυμώδες, κίτρινη (ροδάκινα κιτρινόσαρκα), ή λευκό (ροδίκινα λευκόσαρκα). Άλλοτε κοκκινωπό κοντά στο κουκούτσι, πάνω στο οποίο μπορεί να προσκολλιέται (ροδάκινα συμπύρηνα), ή όχι (εκπύρηνα)… Το νεκταρίνι είναι ροδάκινο Το νεοελληνικό νεκταρίνι (= ροδάκινο) είναι γλωσσικό αντιδάνειο (βγήκε έξω ως λέξη και το ξανα εισάγαμε) ως nectarous (= γλυκός σα νέκταρ) Οι λέξεις αυτές μεταφέρθηκαν στην αγγλική μέσω της λατινικής (πβ. nectar, ambrosia): nectar (= νέκταρ, οποιοδήποτε απολαυστικό ποτό) nectarean, nectareous (= νεκταροειδής, πολύ απολαυστικός) nectarine (= ροδακινιά, ροδάκινο).

Είναι καλό να γνωρίζει ο κόσμος ότι γιαρμάς δεν είναι το ίδιο με το ροδάκινο και ότι δεν υπάρχει πια. Υπάρχουν ένα σωρό γνώσεις για το πώς να διαλέγεις τα έτοιμα ροδάκινα από το δέντρο, πότε να τα κόψεις, πώς η υγρασία τους δίνει το χρώμα και τη γεύση τους, μα καλύτερα απ’ όλα ότι ένα ροδάκινο δεν είναι ποτέ απλώς μόνο ένα ροδάκινο. Λένε πως κρύβει πολύ μεράκι, κόπο και αγάπη για την καλλιέργεια, πολλά μυστικά και πολλές δυσκολίες. Δεν είναι τυχαίο ότι το καλύτερο ροδάκινο βγαίνει στο Βελβενδό. Το Βελβενδό είναι ένα πανέμορφο χωριό ή καλύτερα κωμόπολη στους πρόποδες των Πιερίων. Έχει ωραίο κλίμα, πλούσια βλάστηση και εύφορο κάμπο όπου καλλιεργούνται ροδακινιές, μηλιές, κυδωνιές και αχλαδιές. Το χωριό έχει περίπου 3.500 κατοίκους και απέχει λίγα μέτρα από την τεχνητή λίμνη του Πολυφύτου. Τα τελευταία χρόνια γίνεται η γιορτή του ροδάκινου με γλέντια στην πλατεία, με παραδοσιακά τραγούδια της Μακεδονίας και εξαιρετικό φαγητό. Κάθε είδους ενδιαφέροντα που έχουν σχέση με το ροδάκινο. Στήνονται περίπτερα γνωριμίας με το ροδάκινο, τα παράγωγά του, αλλά και τις παραδοσιακές τουλούμπες, χάπενινγκς με παρά πέντε και συναυλία μοντέρνων συγκροτημάτων στους καταρράκτες του Σκεπασμένου, μια μαγική τοποθεσία τρία χιλιόμετρα από το χωριό και βόλτες. Στο Καταφύγι, ένα από τα χωριά του Δήμου Βελβενδού στα 1.500 μέτρα υψόμετρο, γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Ζορμπάς, η φιγούρα που ενέπνευσε τον Καζαντζάκη για το ομώνυμο βιβλίο του.

Ο γιαρμάς ήταν μια ποικιλία ροδάκινου που δεν υπάρχει πια, ήταν ευαίσθητη ποικιλία και δεν άντεξε. Ήταν συγγενής του ροδάκινου και είχε κροκί, μεταξένια φλούδα που κάλυπτε το βαθυκίτρινο και ζουμερό εσωτερικό του. Και τα δύο φρούτα ήταν πολύ ευαίσθητα. Το καλοκαίρι ήταν το σταθερό σημείο αναφοράς του, αλλά η σταδιακή εξαφάνισή του από τις καλοκαιρινές αγορές πέρασε σχεδόν απαρατήρητη. Αυτό που τρώμε κυρίως σήμερα είναι ένα είδος γιερμαδοροδάκινου. Υπάρχουν ποικιλίες που έχουν ένα ή δύο από τα χαρακτηριστικά του ροδάκινου της Αφροδίτης, αλλά απέχουν πολύ από αυτό. Το μέρος έχει πάρει το όνομα του Όλου. Μια αναλύτρια του είδους είχε γράψει ότι: «Η εξαφάνιση του ροδάκινου αποκαλύπτει την έκταση στην οποία οι αισθήσεις (δια)πλέκονται με ιστορία, μνήμη, λήθη, αφήγηση και σιωπή. Το ροδάκινο μετέφερε μαζί του νύξεις αλλοτινών εποχών, όπου η σχέση ανάμεσα στην τροφή και στο ερωτικό ήταν ίσως πιο σαφής, (κατ)ονομασμένη και καθαγιασμένη, μια σχέση που, αν και ήταν κομματιασμένη και βυθισμένη στο ασυνείδητο, μεταφέρθηκε διά μέσου των αιώνων από το ροδάκινο ­ ένα φρούτο που βαστούσε τον μύθο στη φόρμα του». Η αλήθεια είναι ότι νέα εισαγόμενα εξωτικά φρούτα εκτόπισαν το ροδάκινο και μαζί με αυτό ένα μωσαϊκό από μνήμες, γεύσεις και αρώματα. Με τάση για φιλοσοφική προσέγγιση κάποιοι αναρωτιούνται αν: «Αλήθεια, είναι η εξαφάνιση του «ροδάκινου της Αφροδίτης» ένα ιδιοσυγκρασιακό γεγονός; Ή μήπως η εξαφάνιση του «ειδικού» ροδάκινου ως μικρο-ιστορίας ενσαρκώνεται στις καθημερινές, σαρωτικές, μακρο-ιστορικές κοινωνικο-πολιτισμικές αλλαγές; Η εξαφάνιση γεύσεων, αρωμάτων και υφών αυξάνει στα σύγχρονα ευρωπαϊκά περιθώρια.». Αναρωτιούνται μήπως με τη λογική της διεθνικής ομοιομορφίας, ίσως να έχει εγκαινιαστεί μια μαζική επέμβαση στις συμποσιακές κουλτούρες των ευρωπαϊκών κρατών-μελών, καθορίζοντας τι είδους περιφερειακές ποικιλίες βασικών τροφίμων και προϊόντων μπορούν να καλλιεργηθούν, να προωθηθούν στην αγορά και να εξαχθούν. Υπάρχουν κι άλλα παραδείγματα στην Ε.Ε. όπως συγκεκριμένα είδη ιρλανδέζικης πατάτας, γερμανικής μπίρας και γαλλικού τυριού που δεν είναι πλέον αποδεκτά στη δημόσια αγορά, δεν δικαιούνται επιδοτήσεις, διότι φαίνονται διαφορετικά, έχουν γεύση αλλιώτικη και συχνά παραβιάζουν τους νέους κανονισμούς υγείας.

Τα τελευταία χρόνια στην παγκόσμια αγορά υπάρχει μια κάμψη στην ζήτηση κομπόστας ροδάκινου, αφού οι μικρές ηλικίες δεν φαίνεται να την προτιμούν. Για αυτό ισχυρίζονται οι ειδικοί ότι ευθύνεται ακόμη και η συσκευασία, το κουτί δηλαδή, το οποίο δεν είναι ελκυστικό για αυτές τις ηλικίες, αλλά και το μεγάλο κόστος κατασκευής του το οποίο δεν επιτρέπει κάποια ριζική αλλαγή του.

Η κομπόστα ροδάκινου είναι ένα ανταγωνιστικό προϊόν. Από τις ανταγωνιστικές χώρες η Ισπανία παρουσιάζει ένα διπλασιασμό της συνολικής παραγωγής από το 1998, ενώ θεαματική αύξηση στην παραγωγή εμφανίζουν τα τελευταία χρόνια οι χώρες της Λατινικής Αμερικής, αλλά και η Κίνα. Η ανταγωνιστικότητα της Ελληνικής κομπόστας μειώνεται και από το ισχυρό ευρώ, σε σχέση με τα νομίσματα των ασιατικών και των λατινοαμερικάνικων χωρών.

Ένα ακόμα πρόβλημα που έρχεται να προστεθεί, είναι η ελαχιστοποίηση με προορισμό την κατάργηση των δασμών από την ΕΕ, στην εισαγωγή κομπόστας από τρίτες χώρες, αλλά και οι πολύ καλύτερες συμφωνίες εξαγωγής, όσον αφορά τους δασμολογικούς όρους, που κατάφερε να υπογράψει η Χιλή με την Ινδία.